Tüm gözler Temmuz ayı için 84 milyonu ilgilendiren maaş artışları ve oranlarla ilgili kritik datalara çevrildi. Taban fiyata yapılacak artırımın taban fiyat üzerinde fiyatla çalışanlar için de artışı gündeme getirmesi bekleniyor. Yüzde 10’luk artırıma nazaran net taban fiyat 4678,3 lira (brüt 5505,4 lira), yüzde 20’lik artırıma nazaran de 5103,6 lira (brüt 6004,8 lira)olacak. Yeni taban fiyatla birlikte çalışma ve toplumsal güvenlikte birçok ödeme kalemi yine belirlenecek, en düşük aylık ihbar, kıdem tazminatı, emzirme yardımı da artacak.
Temmuz ayında taban fiyatın artmasıyla kıdem tazminatları son brüt maaş üzerinden hesaplanacak. İşten ayrılanlar için hesaplamada yeni minimum fiyatın brüt sayısı geçerli olacak. Minimum fiyat bütün iş kollarını kapsayacak halde belirleniyor, patron bu fiyatın altında ödeme yapamıyor.
Milyonlarca çalışanı ve dolaylı olarak da tüm vatandaşları ilgilendiren taban fiyatta ikinci artırım başta olmak üzere merak edilen soruların cevapları şöyle:
1- Minimum fiyatta Temmuz artırımı ne kadar olacak?
Asgari fiyat bir insanın en temel muhtaçlıkları olan yiyecek, barınma, ısınma, giyecek üzere gereksinimlerini karşılaması için alınan en düşük fiyattır. Minimum fiyat her yıl ülke iktisadı, gerçekleşen ve gaye enflasyon, ömür maliyeti, refah hissesi üzere parametreler de göz önüne alınarak belirlenir. Taban fiyat artırımı Ocak ayında yüzde 50,5 artışla brüt 5004 lira (net 4253 lira) olmuştu. Temmuz ayında yapılacak orta artırım oranı üzerinde çalışmalar geçen hafta başladı. Artışta 4 Temmuz’da açıklanacak Haziran ayı enflasyonu ile birlikte ortaya çıkacak 6 aylık artırım oranı belirleyici olacak. Şimdi net olmamakla birlikte beklenti yüzde 10-20 Aralığında olacağı tarafında. Temmuz ayında yüzde 20 artışa gidilmesi durumunda taban fiyat brüt 6004 lira olacak.
2- Taban Fiyat Tespit Komitesi aylık belirleyebilir mi?
Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’nın teklifi üzerine Minimum Fiyat Tespit Kurulu toplanıp yeni minimum fiyatı her vakit belirleyebilir. Bu ister yıllık ister aylık belirleyebilir. Bunun üst sonu iki yıllıktır. Fiyat belirlenirken ülkenin içinde bulunduğu toplumsal ve ekonomik durum, ücretliler geçinme indeksleri, geçim koşullarını da göz önünde bulundurulur.
3- Minimum fiyatın belirlenmesinde toplumsal yardımlar hesaba katılıyor mu?
Asgari fiyatın ödenmesinde patron tarafından emekçiye ödenen ek fiyatlar ve toplumsal yardımlar dikkate alınmıyor.
MİNİMUM FİYAT 5 BİN TL’Yİ GEÇECEK
4- Minimum fiyata orta artırım patronun maliyetini artıracak mı?
Yılın başında taban fiyatta gelir vergisi kaldırıldı. Brüt taban fiyatta 760 lira prim kesintisi bulunuyor. Patron açısından da 876 liralık prim maliyeti bulunuyor. Minimum fiyata orta artırım durumunda patrona prim takviyesi de bedellendiriliyor. SGK priminin devlet tarafından karşılanarak bu meblağın taban fiyata eklenmesi istikametinde. Bu formülle de minimum fiyat 5 bin lirayı geçecek.
5- Taban fiyata yapılan artırım kimleri etkileyecek?
Asgari fiyat artışı, patronlardan Genel Sıhhat Sigortalılar’a, isteğe bağlı sigortalılardan meskende tarhana yapan bayanlara, işsizlik sigortası alanlardan yurtiçi ve yurtdışı borçlanma yapanlara kadar birçok kişiyi etkiliyor. Minimum ücretlinin kıdem ve ihbar tazminatı fiyatları artacak. İşsizlik ödeneği ile kısa çalışma ödeneğinin tavanı artacak.
6- Minimum fiyattaki artış bütün iş kollarını kapsayacak mı?
Asgari fiyat, bütün iş kollarını kapsayacak halde belirleniyor. İş kollarına, emekçinin yaşına nazaran ayırım kelam konusu değil. Linyit, taşkömürü çıkarılan işyerlerinde, yer altında çalışan emekçilere ödenecek taban fiyat de olağan minimum fiyatın iki katından az olamaz.
7- Taban fiyat ayda kaç gün üzerinden hesaplanır?
Ücretin, bir günlük olarak belirlenmesi temeldir. Aylık, haftalık, saat başına, modül başına yahut yapılan iş fiyatına nazaran fiyat ödenen durumlarda gerekli ayarlamalar buna nazaran yapılıyor. Saatlik fiyat aylık 30 iş günü üzerinden hesaplanır. Haftada 1 gün yasal bağlamda mecburî fiyatlı müsaade ve 45 saatlik haftalık standart çalışma saati vardır. Haftalık çalışma saati haftanın öbür günlerine yayıldığında günlük mesai 7.50 saattir.
8- Taban fiyat yalnızca İş Kanunu kapsamında çalışanları mı kapsıyor?
Sadece İş Kanunu kapsamında olanlara değil, deniz-basın iş kanunları ile Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışan personellere de ödenecek fiyat minimum fiyatın altında olamaz.
9- Patron minimum fiyatın altında ödeme yapabilir mi?
İşçilere belirlenen taban fiyattan düşük fiyat ödenemez. İş akitlerine ve toplu iş kontratlarına bunun tersine kararlar konamaz, konulsa bile geçerli olmaz. Belirlenen minimum fiyatı ödemeyen yahut eksik ödeyen patron vekiline idari para cezası uygulanıyor
10- Taban fiyat artınca neler değişecek?
İşsizlerin aldığı maaş birebir oranda artacak. Emeklilik için doğum ve askerlik borçlanması yapanların ödeyecekleri ölçülerde artış olacak. İş göremezlik ödeneğinde artış yaşanacak. Yaşlılık, konutta bakım, engelli maaşları da orta artırımla birlikte artacak.
HAZAL ATEŞ
