Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Yeni Şafak’a konuk oldu. Yeni Şafak Genel Yayın Direktörü Hüseyin Likoğlu, muharrirleri, yazı işleri müdürleri, ünite şefleri ve muhabirlerinin katıldığı sohbet toplantısında soruları yanıtlandıran Dönmez, tüketiciyi yakından ilgilendiren kıymetli bilgiler paylaştı. Elektrik ve doğal gazda sağlanan dayanaklar, güç ünite fiyatları, Karadeniz doğal gazının şebekeye ulaştırılması için yapılan çalışmalarda gelinen son durum ile doğal gaz ve petrol aramalarında yeni rezerv keşiflerine ait çarpıcı değerlendirmelerde bulunan Fatih Dönmez, milyonlarca abonenin merak ettiği dayanakların süreceğini söz etti. Global riskler nedeniyle güç piyasasında yaşanan gelişmeleri anlatarak konuşmasına başlayan Dönmez, kimi ülkelere uygulanan ambargolar ve o eserlere erişime pürüz konulması nedeniyle arz ve talep istikrarının bozulduğunu dikkat çekti. Dönmez, “Teknik olarak rastgele bir kısıtlama olmasa bugün arz ve talep istikrarda olacak ve fiyatlar bu düzeyde olmayacaktı” dedi.
TEKNİK ALTYAPIMIZDA KÜLFET YOK
Türkiye için arz güvenliği konusunun en kritik hususlardan biri olduğunu vurgulayan Fatih Dönmez, şöyle devam etti: “Petrol, doğal gaz ve kömür ya da ikincil eser olarak elektriğin, bulunabilirliği son derece kıymetli. Teknik altyapımızda bir kasvetimiz yok. Kaynak bazından da mutabakatların hepsi yapılmış durumda. Kaynak ülkesinden sevk edilen ölçüde bir kısıtlama olmadığı sürece rastgele bir ıstırap yaşamayacağız. Fakat sorunun tahlili güçte bağımsız olmak bu bağımlılığı bitirmek. Bunun için son yıllarda yaptığımız petrol ve doğal gaz arama çalışmalarının meyvelerini almaya başladık.”
Bakan Dönmez’in sorularımıza verdiği karşılıklar şöyle:
KONUTTAKİ DOĞAL GAZIN TAMAMI KARADENİZ’DEN GELECEK
– Karadeniz’deki doğal gaz üretimi ne vakit 40 milyon metreküpe ulaşır?
Petrolde ithalatımız toplam gereksinimimizin neredeyse yüzde 92 düzeyinde. Yüzde 8’lik bir üretimimiz var. Doğal gazda daha makus. Yüzde 1 üretimimiz var. Yüzde 99’nu ise ithal ediyoruz. Fakat bu Karadeniz’deki keşifle birlikte bu oranları aksine çevirmeye başlayacağız. Birinci fazda 10 kuyu tamamlayacağız. 10 kuyudan günlük 10 milyon metreküplük bir üretim hedefliyoruz. Önümüzdeki 4 yıl içerisinde 10 kuyuyu 40 kuyuya tamamlayacağız. Böylelikle 40 milyon metreküpe ulaşmış olacağız. Azamî üretime ulaştığında Türkiye’deki hanelerin doğal gaz muhtaçlığının çabucak hemen tamamını kendi gazımızla karşılar hale geleceğiz. Hem deniz hem de karada çok önemli çalışma var. Şu anda 5 bin 200 kişi çalışıyor. Karadeniz’de şuan 3’ü sondaj olmak üzere 34 gemimiz var. Bu sayı Temmuz-Ağustos üzere 45’e ulaşacak. Biz Filyos’u kıyı lojistik merkezi olarak kıymetlendiriyoruz.
– ‘Türkiye bu gazı çıkaramaz’ diyorlardı. Bu işin ne kadarını kendimiz yapabiliyoruz?
Burada her şeyi yerli imkanlarla yapmak imkansız. ABD de her şeyi yerli imkanlarıyla yapmıyor. Sanayi global bir yapıda. Birtakım hizmetler belirli şirketlerin ihtisaslaştığı alan haline gelmiş. Karadaki petrolü çıkarma kabiliyeti daha gelişmiş durumda. Zira burada insanoğlunun 100 yıllık bir deneyimi var. Asıl sorun denizde, kıyıdan uzakta ve derin denizde. Birkaç bin metre derinliği olan yerde. Gerek mühendislerle gerekse tedarikçilerle münasebet içindeyiz. Lakin sıfırdan başlanmıyor. Biz karada kendi sondaj kulemizi inşa etmeye başladık. Borulamayla ilgili birtakım tedarikleri yerli firmalardan alabilir hale geliyoruz.
“TÜRKİYE’DE ÜRETİM’ KAİDESİYLE İŞ YAPTIRIYORUZ
Burada yaptıkça, öğrendikçe birçok eseri yerleştirmiş olacağız. Bunun bir kısmı yerli dizayn olacak, bir kısmı Türkiye’de üretilmiş olacak. Birtakım işleri yaptırırken ‘gel burada üret’, ‘teknolojiyi transfer et’ diyoruz. Beyin göçünü aksine çevirdik. Şu anda yurt dışında çalışan 100’ün üzerinde kendi insanımızı bu projeye dahil ettik. Artık Türkiye’ye de çalışmaya başladılar. Global ölçekte birçok projeyi yönetmiş arkadaşlarımız artık bu projeyi de yönetiyor. Bunlar Türk vatandaşları. Sağ olsunlar fedakarlık da yapıyorlar. Fiyat konusunda yurt dışındaki kadar verme imkanımız olmuyor ancak bir heyecanla Türkiye’ye olan manevi borç üzere görüyorlar. Bizim için son derece sevindirici.
GEREKİRSE FABRİKADA ADAM YATIRIYORUZ
– Mühendislik yaklaşımı büsbütün bizim denetimimizde mi? Bizim yönlendirmemizle mi yürüyor?
Tabii, ‘yapamazlar edemezler’. O denli bir şey yok. Yani vakit doğrulayacak inşallah. Şunu da söyleyeyim. Bu türlü bir proje sahiden olağan kaideler altında 6-7 yıldan evvel bitmez. Biz artık 2.5 yıl üzere bir müddet içerisinde birinci üretimi başlatmış olacağız. Yani şu anda 6 bin iş kalemini birlikte yönetiyoruz tedarikte. Yeri geliyor birtakım ekipmanlar için fabrikada adam yatırıyoruz öbür bir yere gitmesin gereç diye. Bu tip durumlar oluyor.
DESTEK KATLANDI
– 2023 üzere bir eşik var önümüzde. Güç siyasetinizin dışında, tahminen vergi kısmında siyaseten öbür önlemler alma mecburiyetiniz yok mu?
Şu anda güç fiyatlarında dışarıya da bağımlı olduğumuz için çok denetim edilebilen bir alan değil. Bilhassa hane halkına bu çok artışları yansıtmamak için hükümetimiz olarak hem geçen yıl hem de bu yıl önemli dayanak sağlıyoruz. Geçtiğimiz bu yıl bu sayı elektrikte 20 milyar civarındaydı. Bir de biliyorsunuz akaryakıtta da ÖTV almamıştı. Akaryakıtı bir kenara koyduğumuzda 100 milyarlık bir dayanak vardı. Bu sene elektrikte ve gazda 200 milyar liranın üstünde olacak. Dayanak oranları aşağı üst birebir devam ediyor. Hazinenin de taşıyabilecek bir yükü var. Önümüzdeki yıl kendi gazımızı aldığımızda yurt dışı fiyatlarına nazaran daha çok ekonomik olduğunu görüyoruz. O vakit tahminen olumlu yaklaşım içerisinde olabiliriz.
EN ÂLÂ ÇİZGİ TÜRKİYE
– Dış İşleri Bakanımızın İsrail ziyaretinde güç bahisli teması olacak mı?
Bu ziyaret birinci evvel Mevlüt Beyefendi ile birlikte gideceğimiz biçiminde düşünüldü. Birinci diyalogların dışişleri bakanları düzeyinde olması, sonrasında da güç ve başka bahislerde adımların atılması konusunda planlandı. Hem bize hem onlara uygun bir takvim belirlemeye çalışıyoruz. Birinci temaslar dış işleri düzeyinde oldu lakin orada konuşulan bahislerden biri de elbet güçte atılacak adımlar olacak. İsrail gazı şu anda Mısır üzerinden yurt dışına çıkıyor. İsrail gazı için en kısa en ekonomik çizgi Türkiye’dir. Türkiye hem güzergah olarak yakın hem de altyapı olarak güçlü. Buralarda İsrail tarafından birkaç trilyon metreküp keşif açıklandı. Memleketler arası şirketler de var işin içinde. Bu işe sıcak bakması gerekiyor. Karşılıklı hürmet ve yarar bakımından ortak bir yol bulunulabileceğini düşünüyorum.
TÜKETİMİN YÜZDE 75’İ İKİNCİ KADEMEDE
– 100 bin liralık arabayı kullanan da sizin verdiğiniz sübvansiyonlu akaryakıtı kullanıyor, 500 bin liralık otomobile binen de bu sübvansiyondan yararlanıyor. Yalıda oturan da gecekonduda oturan da birebir sübvansiyona olağan doğal gazı ödüyor. Bu sübvansiyonları gelir durumuna nazaran ayarlamak mümkün mü?
Son derece değerli bu. Elektrikte kademe uygulamasına geçtiğimizde bu yıl başında tam sizin bu dediğinizi düşünmüştük. Geliri fazla olan bir ölçü daha fazla tüketiyor. Münasebetiyle işte ikinci kademede biraz gerçek maliyetlerle yüzleşmiş olur lakin bizim birinci kademe dediğimiz kısım birinci başta 150 kilovatsaat ile başlayıp artık 240 kilovatsaat ile devam eden kısımda orta ve dar gelirli ailelerin istatistikleri elimizde. Bunu görebiliyoruz. Buradan hareket edilmesinin gerçek olacağını düşünüyoruz. Şu anda birinci kademeye girenlerin oranı yüzde 75. Yani yüzde 25’lik kısım aşağı üst 300 lirayı geçerse ikinci kademe oluyor.
– Bu tasarruf manasına gelmiş olabilir mi?
Evet çok hoş. Biz vatandaşımızda bir farkındalık oluşturduğumuzu gördük. Herkes dün ihmal ettiği tasarruf yolundaki davranışlarını tekrar sergilemiş oluyor. Daha dikkatli kullanarak hem kendi bütçelerine hem devlet bütçesine katkı vermiş oluruz. Zira biz bu enerjiyi yurt dışından dövizle ithal ediyoruz. Biz vatandaşımıza TL ile satıyoruz lakin yurt dışından petrolü, doğal gazı ve kömürü dövizle alıyoruz.
Enerji ve Natürel Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’i Albayrak Kümesi İdare Şurası Lideri Ahmet Albayrak, İdare Şurası Üyesi Nuri Albayrak ve Yeni Şafak Gazetesi Genel Yayın Direktörü Hüseyin Likoğlu uğurladı.
Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez’i Albayrak Kümesi İdare Konseyi Lideri Ahmet Albayrak, İdare Şurası Üyesi Nuri Albayrak ve Yeni Şafak Gazetesi Genel Yayın Direktörü Hüseyin Likoğlu uğurladı.
Rus doğal gazını üçüncü ülkelere satmak müsaadeye bağlı
– Akkuyu’daki yatırımda bir sorun var mı?
Akkuyu’da önümüzdeki yıl birinci üniteye ait olarak materyallerin büyük bir kısmını bağlamışlardı. Zira proje evvelce başladığı için. Takvime uygun olarak geliyor. 2., 3. ve 4. ünite de var. Onlar da birer yıl ortayla gelecek.
– AB yaptırımları sürerken Türkiye Rus gazını alıp satabilir mi?
Yok. Artık arkadaşlar bir eseri aldığınızda şayet satıcı taraf size export hakkı vermezse onu tekrar satamazsınız. Bizim anlaşmalarımızda da re-export ile ilgili konular lakin müsaadeye tabi. Bugüne kadar da biz aldığımız gazı iç piyasada tükettik. Onun için de bu türlü bir şey hiç gündeme gelmedi. Bugünden sonra bu olur mu olmaz mı, o mevzuda bugünden bir kıymetlendirme yapmak gerçek değil.
– Yeşil Mutabakatı rafa kaldıran Avrupa ülkelerinin kömür ve nükleer güç santraline kadar yeni projeleri gündeme getirdiğini görüyoruz. Türkiye kısa orta uzun vadede güç kompozisyonunu nasıl planlıyor?
Şimdi biz tabi kaynak çeşitliliği ile birlikte istikrarlı bir portföyden yanayız. Birincisi azami ölçüde yenilenebilir kaynakları kullanmamız gerekiyor. Şu anda yenilenebilirin elektrik konseyi gücü içerisindeki hissesi yüzde 54. Sonra yerli kaynaklar, ki yenilenebilir kaynaklar da bir yerli kaynaktır onu da söyleyeyim. Rüzgarı ve güneşi yerli kaynak olarak görüyoruz birebir vakitte. Orada da bir yüzde 10’luk bir hisse var. Demek ki yüzde 64-65 civarı yerli ve yenilenebilir kaynaktan bahsediyoruz. Yani siyasetlerimizin öncelikleri bu türlü.
Yeni keşfin muştusu Adana’dan gelecek
– Son vakitlerde hem eski kuyularda sondajlar yapılıyor hem de yeni sondajlar var. Yeni bir müjde var mı yakında?
Petrolle ilgili, TPAO son 4-5 yılda günlük 41.000 olan üretimimizi 61.000 varile çıkarttı. Yani yüzde 50’lik bir artış var lakin kâfi mi yetmez. Özel bölüm üretimi de yaklaşık 15.000 varil. Tüketimimizin yüzde 8’ini üretiyoruz. Geçmişte güvenlik sorunu nedeniyle giremediğimiz, araştırma yapamadığımız birçok alana artık güvenlik ünitelerimiz temizleyip bize veriyor. Gabar’da ‘Şehit Esma Çevik Sahası’ olarak isimlendirdiğimiz alanda iki tane üretim kuyusu açtık.Günlük üretimleri 2000 ila 3000 varil ortasında. Geçmişte kapatılmış kuyular var. O kuyulardan tekrar kıymetlendiriyoruz. Üretime aldıklarımız var. Artık İç Anadolu ve Batı Anadolu’ya gerçek kaydırıyoruz. Adana’daki petrol keşfini yakında ilan edeceğiz.
