Pandemi ve Ukrayna Savaşı nedeniyle düşen turizm gelirleri ve artan güç ve besin ithalatı kaynaklı olarak birçok gelişmekte olan ülke iktisadında gerisi gerisine krizler yaşanmaya başladı. Mısır, Lübnan, Tunus ve Pakistan üzere ülkeler değerli ölçüde sıkışmış durumda ve en son Sri Lanka dış borçlarını vaktinde ödeyemeyerek gerekli güç ve besin ithalatını bile yapamayacak duruma geldi. Ekonomist Dr. Murat Kubilay, her ne kadar iktisadı hem bölgesel hem de gelişmişlik açısından bu ülkelerden ayrışsa da, turizm gelirlerindeki kayıp ve artan güç faturasından dolayı Merkez Bankası rezervlerinin de heba edildiği bir ortamda Türkiye’nin de benzeri bir yazgısı yaşama riski altında olduğu ikazında bulundu.
Göstermelik kaynaklar piyasaları sakinleştirmeye yetmiyor
Önceki yıllarda 3-4 milyar dolar seviyesindeki güç ithalatının 7-8 milyar dolara yükseldiğini, mayıs ayında dış ticaret açığının da 10.7 milyar dolara çıkarak rekor kırdığını hatırlatan Kubilay, Merkez Bankası’nın satılabilir döviz rezervlerinin ise 10 milyar dolara kadar gerilediğini vurguladı. Suudi Arabistan ve gibisi ülkelerden swap yoluyla alınacak göstermelik kaynakların piyasalardaki beklentileri sakinleştirmeye yetmediği üzere, bu vesileyle rezerv satışına devam edilse dahi yalnızca birkaç ay kazandırabilecek ölçüde olduğunu belirten Kubilay, şunları söyledi:
“Acilen siyaseti değişikliği lazım ama”
“Dolayısıyla dış ticaret açığını örtecek yahut yeni dış sermayeyi içeri çekecek siyaset izlenmesi kural lakin AKP iktidarı eş anlı hem iktisadi faaliyeti canlı tutmak istediği hem de alışılmadık para siyasetlerinde ısrar ettiği için bu mümkün olmuyor. Bu nedenle Türkiye’nin daha evvel 1958 ve 1978’de yaşadığına benzeri bir ödemeler istikrarı krizi yaşaması yani dış borçlarını vaktinde ödeyememesi yahut zarurî ithalatının bedelini bulamaması üzere felaket senaryolarına sürüklenme ihtimali var. 2001 krizinde iktisat idaresinin olağan siyasetleri ve uyumlu dış siyaseti sonucunda, çok problemli ekonomik duruma karşın, dış finansman kanalları açık kalmış ve ödemeler istikrarı krizine girilmemişti. Lakin mevcut durum o periyottan epey farklı; bu nedenle sermaye serbestisini sınırlayan ihracat bedellerinin zorla bozdurulması üzere kararlar yahut konvertibiliteyi kısan TL’nin yurt dışındaki finans kurumlarına aktarılmasını engelleyen uygulamalar gitgide sertleşiyor.”
“12 ay içinde 220 milyar dolara gereksinimimiz var”
Türkiye’nin her geçen gün döviz kıtlığına hakikat yol aldığına dikkat çeken Kubilay, 1 yıldan kısa vadeli dış borcun 182.4 milyar dolarla tepede olduğu ve 35-45 milyar dolar ortası cari açık verileceği hesabıyla önümüzdeki 12 ay içinde yaklaşık 220 milyar dolarlık yeni finansman bulmanın kural olduğunu belirtti. Global iktisatların stagflasyona yanlışsız ilerlediği ve sermayenin hem getirisinin yüksek olduğu hem de kapitalizmin merkez pozisyonundaki ülkelere hakikat geri döndüğü bir ortamda mevcut devri yeni bir şok yaşamadan atlatmanın çok düşük bir ihtimal olduğunu söyleyen Kubilay, “Tek olumlu durum hane halkının yastık altına döviz ve altın kaçışının olmaması ki bunun sürmesi için iktisat idaresinin daha uygun irtibat kurması gerekiyor. Önümüzdeki 6 ayda tüm vatandaş ve yatırımcıların daha evvel yaşanmamış birçok olaya hazırlıklı olmasında yarar bulunuyor” tabirlerine yer verdi.
