Son periyotta artan şeker fiyatları vatandaşın yansısını çekiyor. Fiyat artışının gerisinde hem özel dalın kar hırsı hem de kamu fabrikalarının şekerini toplayan tüccarlar çıktı. Yıllarca Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’nin (Türkşeker) domine ettiği şeker pazarında bu yıl fiyatlar şaştı. Özel şeker fabrikaları, stoklarındaki şekerin fiyatını 9 ayda altı kat artırarak, 4 TL’ye mal ettiği şekerin kilogram fiyatını 24 liraya kadar yükseltti. Eylül 2021’de Türkşeker’de fiyat 3.90 TL iken, özel şeker fabrikalarında 12-14 TL’ydi. Türkşeker piyasayı regüle etmeye çalışırken, özel kesimde fiyatlar 20-24 TL ortasına çıktı.
STOKLAR İNCELENİYOR
Kamu ve özel kesim fabrikaları ortasındaki fiyat farkı derinleştikçe fırsatçılar da türedi. Türkşeker’in özel fabrikalardan daha ucuza sattığı şekeri market ve bakkallardan toplayan fırsatçılar da eseri stoklamaya başladı. Tarım ve Orman Bakanlığı tespit ettiği birçok fırsatçıyla ilgili cürüm duyurusunda bulundu.
Özel şeker fabrikalarıyla ilgili kontrol faaliyetleri de artırıldı. Evvel Ticaret Bakanlığı akabinde Hazine ve Maliye Bakanlığı devreye girdi. Vergi müfettişleri alana indi. Stok ve faturaları inceleyen müfettişler, eserin ne kadara mal edilip piyasaya kaç paradan sürüldüğünü inceliyor.
Tarım ve Orman Bakanlığı da piyasada fiyatların dalgalanmasını önlemek gayesiyle evvel 400 bin ton ithalat yapacağını açıkladı. Daha sonra da Türkşeker toz şeker kilogram fiyatını 15 TL’ye yükselttiğini duyurdu.
ÜRETİM ARTACAK
Pancar Ekicileri Kooperatifleri Birliği (PANKOBİRLİK), Türkşeker’in açıkladığı son fiyatla ilgili, “Uzun müddettir baskılanan şeker fiyatında, Türkşeker tarafından fabrika çıkış fiyatlarında yapılan düzenlemenin, zorunlu bir gereksinimi karşılamakla birlikte şeker üretiminin de devam edebilmesi için üreticilere fırsat verilmesini sağlayacağı kanaatindeyiz” biçiminde açıklama yaptı.
Atılan adımlar ve eylüldeki pancar hasadının akabinde şeker fiyatlarının stabil hale getirilmesi bekleniyor. Şeker üretiminin de hasat sonrası yüzde 10 artacağı öngörülüyor.
KOOPERATİFLERİN HİSSESİ YÜZDE 35
Tarım Bakanlığı Şeker Dairesi Başkanlığı’nın resmi sayfasında yayımladığı bilgilere nazaran, Türkiye’de 33 adet pancar şekeri fabrikası bulunuyor. Özelleştirme Yönetimi Başkanlığı’na bağlı Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’ye ilişkin 25 fabrikadan 10’u 2018’de özelleştirme ihaleleri ile özel bölüme devredildi.
Devlete ilişkin 15, özel bölüme ilişkin 12 ve pancar kooperatiflerine ilişkin 6 fabrikada şeker üretimi yapılıyor. Mevcut durumda kamunun bölüm hissesi yüzde 37, kooperatif fabrikalarının hissesi yüzde 35, özel fabrikaların hissesi ise yüzde 28… Türkiye’de 33 pancar şekeri fabrikasının şurası şeker üretim kapasitesi ise yıllık yaklaşık 3.6 milyon ton. Türkiye’de 2021/2022 pazarlama yılında ihraç maksatlı dahil pancar şekeri üretim ölçüsü 2 milyon 520 bin ton. Türkiye’nin yıllık şeker muhtaçlığı ise 2 milyon 500 bin ton civarında.
YERİNE KOYMA BAHANESİ
Son 5 yıldır şeker fiyatının baskılandığını anlatan Tarım Bakanlığı yetkilileri, “Şekerin hammaddesi olan pancara gelen artırımlar şekere yansıtılmadı” dedi. Özel şeker fabrikalarının bu farkı geçen yılın eylül ayında yansıttığını anlatan yetkililer, “Fakat bunda kural tanımadılar. Kar hırslarına yenik düştüler. Şu anda şekerin ortalama kilogram fiyatının 7.80 TL olması gerekiyordu. Lakin fiyatları geri çekmediler bilakis yerine koyma maliyetini mazeret ederek fiyatları daima yükselttiler.
5 yılda yapamadıkları karı 1 senede yaptılar” diye konuştu. Şu anda satılan şekerin stoklardaki eser olduğunu aktaran yetkililer, “Pancar eylülde fabrikalara gelir. Eylül-kasım ortasında işlenir. Mevcut eserler geçen yıl üretimi yapılan şeker. Bu yıl artan maliyetler nedeniyle bir kg şekerin maliyeti ortalama 14-15 lira olacak. Geçen yıl 4 TL’ydi. 4 liraya mal ettikleri şekeri 24 liradan satıyorlar” tabirlerini kullandı.
Betül ALAKENT
