Dünyada yükselen güç fiyatlarının ve döviz kurlarındaki artışın tesiriyle her geçen gün katlanan doğalgaz fiyatlarına formül aranıyor. 2013 yılından bu yana doğalgaz fiyatlarının konutlarda 4.5 kat, endüstride 17 kat artması, son 6 ayda ise yüzde 119.4 zamlanması, hükümetin ucuz doğalgaz arayışını hızlandırdı. Hükümet bin milyar metreküplük doğalgaz alanını geliştirme çalışmalarını tamamlayan İsrail’le görüşmelerini hızlandırırken, bir yandan da gözünü 2023’ün birinci çeyreğinde çıkarılacak Karadeniz gazına dikti.
GazDay Genel Müdürü Mehmet Doğan, İsrail’in yaklaşık bin milyar metreküp doğalgaz alanını geliştirme çalışmalarını tamamladığını belirterek, bu gazın dünya pazarlarına ulaşması için Türkiye’nin en düzgün alternatif olduğunu söyledi. İsrail’deki rezervin Leviathan, Tamar ve Karish alanlarındaki doğalgaz toplamını tabir ettiğini vurgulayan Doğan, “İsrail’in gazını dünya pazarlarına açabilmesi için dört alternatifi bulunuyor. Lakin en akılcı alternatifin boru çizgisi ile Türkiye’ye bağlanmak olduğunu düşünüyorum. Bununla bir arada, boru çizgisinin geçeceği güzergahta Kıbrıs meselesinin aşılması gerekiyor. Bu gaz Türkiye’ye ulaşırsa, tüketimde kullanılabileceği üzere, Türkiye üzerinden Avrupa Birliği’ne de gönderilebilir. Türkiye’nin İsrail’den gaz alması bölgesel olarak bilhassa güney bölgelerinde ek arz güvenliği sağlayacaktır” dedi.
Türkiye rekabetçi fiyata kavuşabilir
İsrail’in tek alternatifinin Türkiye olmadığını, Türkiye’nin de İsrail gazına mecbur olmadığını vurgulayan Doğan, “Ancak her iki ülke için de birbirleriyle çalışmak en uygun yol gözüküyor. Bununla birlikte Türkiye’nin düşük fiyat talebi ve Kıbrıs konusunun tahlilini masaya getirmesi muhtemelen İsrail’in masadan kalkmasına neden olacaktır. Bununla bir arada görüşmeler yapan gerçekleşirse, Türkiye rekabetçi bir gaz fiyatına ve arz güvenliğine sahip olurken, İsrail kendisi için en uygun ihracat yoluna ve ihracat çeşitliliğine kavuşabilir. Yani kazan-kazan bir sonuç oluşturulabilir. Yeniden de bu projeyi politik olarak gerçekleştirmek kolay olmayacaktır. İsrail Türkiye görüşmelerinde ilerleme kaydedilememesi halinde İsrail büyük ölçüde kendi FLNG terminalini kurmaya yönelecektir” diye konuştu.
Karadeniz doğalgazı gereksinimin %15’ini karşılayabilir
Türkiye’nin öteki alternatifinin Karadeniz doğalgazını günlük 2-3 milyon metreküp olacak halde 2023 yılında karaya getirmeyi hedeflediğini vurgulayan Doğan, “İkinci gaye üretimi birkaç yıl içinde günde 10 milyon metreküpe çıkarmak. Kesin gaye ise 2030 yılı başlarında günlük 40 milyon metreküpe ulaşmak. Bu, Türkiye’nin kış aylarındaki doğalgaz muhtaçlığının yüzde 15’ini, yazın da yüzde 30-40’ını karşılayabilir” tabirlerine yer verdi.
Türkiye Avrupa’nın beğenilen pazarı
Güç IQ Bilgi Servisleri Genel Müdürü Emre Ertürk de, Türkiye’nin yıllık 60 milyar metreküpe yaklaşan doğalgaz tüketimi ile Avrupa’nın en büyük üç piyasasından biri pozisyonunda olduğunu söyledi. Ülkenin doğalgaz talebinin boru çizgileri ile Rusya, İran ve Azerbaycan üzerinden ve ayrıyeten gemilerle sıvılaştırılmış doğalgaz da (LNG) ithal edilerek karşılandığını belirten Ertürk, şunları söyledi:
“Türkiye’nin gaz talebinin artış trendini sürdürmesi, arz güvenliği ve çeşitliliği bağlamında dördüncü bir kaynaktan daha doğalgazın boru sınırları ile ithal edilmesini gerektiriyor. Çünkü mevcut üç ülkeden alınan gaz ölçüsünü lakin hudutlu oranda artırabilme imkanı bulunuyor. Bölgedeki kaynaklara baktığımızda, üç ülke öne çıkıyor. Bunlar, Türkmenistan, Irak ve İsrail. Bu ülkelerden gaz ithalatının her birine nazaran farklı jeopolitik zorlukları var. Ancak teorik olarak hepsinin Türkiye’ye ithalatı mümkün. Ben her üç kaynağı da eşit değerlendiriyorum ve Türkiye’nin lehine olacak bir fiyat yapısıyla bu kaynaklardan en az birinden doğalgaz ithal edilmesinin gerekli olduğunu düşünüyorum. Şayet Türkmenistan doğalgazı ithal edilirse, bu büyük olasılıkla münhasır bir sınır olan TANAP üzerinden gelecek. Ancak Irak yahut İsrail gelirse, bu gaz mevcut iletim şebekesi üzerinden taşınacak ve ülke piyasasına daha fazla ticaret imkanı sunabilecek. Irak gazının yüksek ölçülerde ithalatı için bölgede gaz sürece tesisi, boru sınırı ve kompresör istasyonu yatırımları yapılması gerekiyor. Irak’taki mevcut yapı, bu yatırımların süratle hayata geçirilmesinin önünde mani oluşturuyor. Münasebetiyle İsrail gazı, öteki iki kaynaktan biraz önde diyebiliriz. Sisteme girecek yeni bir boru gazı, LNG girişleriyle ve Karadeniz’de üretilecek gaz ile desteklendiğinde, Türkiye’nin batıdaki piyasalar ile gaz ticaret imkanları da artacak. Natürel bunun için piyasa yapısının ve fiyat düzeneğinin esaslı bir değişimine ve gelişimine gereksinim bulunuyor. Akdeniz’de çok uluslu biçimde geliştirilecek bir gaz projesi, bölgede kalıcı barış sağlanmasına da katkıda bulunabilir.”
Karadeniz gazının ucuz diye lanse edilmesi yanlış
Yapılan açıklamaların Karadeniz’de Sakarya alanındaki test üretiminin gelecek yılın birinci çeyrek devri içinde başlayacağını gösterdiğini söyleyen Doğan, “Bu alanda üretilecek gaz, ölçüsü ne olursa olsun, Türkiye üzere ithalata bağımlı bir ülkenin gaz piyasasının sigortası olacak. Yaz periyodunda ülkenin günlük talebinin yaklaşık yüzde 20’si, günlük kış talebinin ise yüzde 10’u bu alanda üretilen gazla karşılanabilir” dedi.
Bu gazın ucuz bir kaynak olarak lanse edilmesini ve gaz fiyatlarını sübvanse edecek biçimde pazarlanmaya başlanmasını hakikat bulmadığına da dikkat çeken Doğan, kelamlarını şöyle tamamladı:
“2022 bütçe planına nazaran TPAO, yalnızca bu yıl kelam konusu sahanın geliştirilmesine 14.81 milyar TL harcayacak. Bu yatırımın amortismanına imkan sağlayacak maliyet bazlı bir fiyatlandırma yapılması gerektiğini düşünüyorum.”
