Türkiye’nin 5 yıllık kredi iflas riskini gösteren CDS (credit default swap) oranlarındaki durdurulamayan yükseliş sürüyor. Bayram öncesi 834’lerde seyreden CDS oranları, yüksek enflasyon, euro’nun paha kaybetmesi, dış borcun yükselmesi ve Fitch’in kredi notunu düşürmesi üzere berbata giden ekonomik göstergelere Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Osman Kavala için Türkiye’ye verdiği ihlal kararı da eklenince 873 puanın üzerine çıktı. 2001 krizindeki 1400 puana kadar çıkan CDS’lerdeki yükseliş Türkiye’nin yurt dışından alacağı kredilerin maliyetini yükseltirken, öteki yandan da yabancıların yeni yatırım kararı almasının önüne set çekiyor.
‘Mükemmel fırtınaya yakalandık’
Finansalar piyasalar uzmanı İris Cibre, Türkiye iktisadının üst üste yapılan yanlışlar sonunda ne yazık ki “mükemmel fırtına”ya yakalandığına dikkat çekerek, CDS oranlarının yükselmesinin nedenlerini şöyle anlattı:
“AİHM kararı Türkiye için çok kritik. Daha evvel Azerbaycan için ihlal kararı verilmiş lakin ülkenin geri adım atmasıyla yaptırım uygulanmamıştı. Türkiye için verilecek karar, yabancı yatırımları da etkileyecektir. Yabancı yatırımcılar için hukukun üstünlüğü kıymetli zira. Euro’nun paha kaybetmesi de ihracatımıza olumsuz tesir yaparak, 30 milyar dolara dayanan cari açığımızı daha da artıracak. Türkiye, euro’nun yükselmesinden en olumsuz etkilenecek gelişmekte olan ülkelerin başında geliyor. Kısa vadeli dış borcumuz 182.4 milyar dolara dayandığı halde brüt döviz rezervimizin 101 milyar dolarda. Yani önümüzdeki 12 ay içinde 210 milyar dolarlık finansman bulmamız gerekiyor fakat ABD Merkez Bankası’nın (Fed) mali sıkılaşmaya gitmesinin de tesiriyle borçlanma maliyetimiz giderek artıyor. Milletlerarası kredi kıymetlendirme kuruluşu Fitch’in Türkiye’nin notunu kırarak B+’dan B’ye indirmesi de tuz biber ekti. Tüm bunlar bir ortaya gelince maalesef kusursuz fırtınaya yakalandık.”
‘Dışarıdan kaynak bulmak zorlaşıyor’
Finansal danışman ve DEVA Partisi Genel Merkez İdare Şurası Üyesi Ömer Rıfat Gencal da değerli bir borç ödeme kapasitesi göstergesi olan CDS’in 900’lü düzeyleri test etmesi ve hatta geçmesinin dışarıdan kaynak bulmada değerli sorunlara, borçlanma maliyetlerinin de sürdürülemez düzeylere çıkmasına yol açtığını söyledi. Gencal, CDS’teki artışı körükleyen nedenleri şöyle anlattı:
“Fed’in resesyon riskini göze alarak enflasyonu denetim altına almak ve gayesi olan yüzde 2 düzeyine çekmek için siyaset faizlerini artıracağı iletisi karşısında ABD Doları çabucak hemen tüm para üniteleri karşısında bedel kazanıyor. Son devirlerde güç krizinden en çok etkilenen Avrupa bölgesinin ekonomik sakinliğin daha da derinleşme telaşları nedeniyle faizlerde agresif bir artışa gidemeyeceği beklentisi euro’yu da bu bağlamda etkiledi ve euro/USD paritesi par denilen 1.000 düzeylerine kadar geri çekildi. İhracatın yüzde 41.3 ile en ağır olduğu Avrupa bölgesinin para ünitesi euro’nun bu negatif trendinin ihracatı da olumsuz etkilemesi bekleniyor. Türk ihracatçısının dolar üzerinden hammadde alarak üretim yapması ve bunu euro ile satması, ihracat bedellerinin yüzde 40’ını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (TCMB) devretme mecburiliği, krediye erişimin ihracatçı açısından problemli olması, reeskont kredisi kullanımının toplam ihracat bedelinin yüzde 40’ının TCMB’ye devranına ek olarak yüzde 30’unun kullanılan bankada blokeye alınması ve ihracatçının bir ay boyunca döviz almama taahhüdü vermesinin istenmesi de bu düşünceli süreci daha da zora sokuyor. TCMB net rezervlerinin -55 milyar dolar olduğu akılda tutulduğunda, döviz rezervlerinin birikimine en büyük katkıda bulunan ihracat gelirlerinin üstte sayılan nedenlerle rezervlere katkısının azalma riski ile karşı karşıya oluşu önümüzdeki bir yıllık süreçte 190 milyar dolar borç çevirmesi ve 45 milyar doları aşabilecek cari açıkla karşı karşıya kalan Türkiye’nin borç ödeme kapasitesini de çok büyük oranda negatif etkiliyor.”
