Daire süreci iptal etmişti
Davacının üzerine atılı bulunan ve soruşturma konusu olan hareketin, din hizmetleri sınıfında müezzin-kayyım olarak vazifeye başladığı 19/07/2012 tarihinden çok evvel gerçekleştiği ve özel hayatına ait olduğu, yürütmekte olduğu kamu vazifesiyle ilgisinin olmadığı; bu nedenle, davacının itikat, ibadet, tutum ve hareketlerinde İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğuna dair ortak nitelik koşulunu taşımadığından bahisle ağır idari yaptırım niteliğini haiz olan müezzin-kayyımlık misyonuna son verilmesine ait dava konusu 15/04/2015 tarihli süreçte hukuka uygunluk görülmemiştir.
İDDK: Misyona atanırken gerekli kaideleri taşımıyordu
Bakılan uyuşmazlıkta, davacının müezzin-kayyım olarak atandığı tarihten evvel yaşadığı ve hem soruşturma kapsamındaki kendi sözünden hem de şahit sözlerinden etrafta bilindiği anlaşılan evli bir bayanla yaşadığı bağlantı nedeniyle, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olması kaidesini vazifeye atanırken taşımadığı anlaşılmakta olup, halkı din konusunda aydınlatan din vazifelisi sıfatını haiz davacının, kelam konusu gayri ahlaki aksiyonunun direkt vazifesinin gereklerine ve hasebiyle misyona atanma koşullarına karşıtlık teşkil ettiği sonucuna varılmıştır.
657 sayılı Kanun’un 98. hususunda yer alan, devlet memurlarının memurluğa alınma kaidelerinden her hangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması halinde memurluğun sona ereceği düzenlemesi uyarınca; üstte belirtilen aksiyonlarının, ifa edilen vazifenin özelliklerine nazaran belirlenen niteliklerin taşınmaması/kaybedilmesi sebebi olarak kabul edilmesi ile kurum disiplinini ve prestijini olumsuz tarafta etkileyen bir öge olarak değerlendirilmesinde ve kamu hizmetinin gereği üzere yürütülmesini sağlamak maksadıyla alınması zarurî bir önlem olarak misyonuna son verilmesinde hukuka terslik görülmemiştir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Temel No: 2021/3496
Karar No: 2022/664
TEMYİZ EDENLER: 1- (DAVACI) : …
VEKİLİ: Av. …
2-(DAVALI) : …Başkanlığı
VEKİLİ: I. Hukuk Müşaviri …
DİĞER DAVALI : …
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Onikinci Dairesinin 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı kararının, davalı Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından iptale ait kısmının, davacı tarafından redde ait kısmının temyizen incelenerek bozulması ve davacı tarafından, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve Misyonları Hakkında Kanun’un 9. hususunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
Aksaray İli, Bahçesaray Mahallesi, Hamidiye Camii müezzin-kayyımı olarak vazife yapan davacı tarafından; Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinde yer alan “Atanmalarında dini tahsil kaidesi temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, tutum ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu biçiminde ortak bir nitelik taşımak” kaidesini kaybettiğinden bahisle, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 98. unsurunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca vazifesine son verilmesine ait Diyanet İşleri Başkanlığının 15/04/2015 tarih ve E.8016 sayılı sürecinin ve Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptaline karar verilmesi ile 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve Misyonlarına Hakkında Kanun’un 9. hususunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulması istenilmiştir.
Daire kararının özeti:
Danıştay Onikinci Dairesinin 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı kararıyla;
Anayasa’ya karşıtlık argümanının önemli görülmediği,
Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendi tarafından;
Din görevlisinin toplum nezdindeki yeri ve kıymeti ile ifa edilen vazifenin toplumsal yapıya tesirleri gözetildiğinde, din hizmetleri sınıfında vazife yapan din görevlilerinden, topluma örnek olacak davranışlar içinde olmalarının bekleniyor olması, örnek kişilik özellikleri sergileme sorumluluğu taşımaları, toplumda kabul gören kıymetlere aykırı düşmeyen ve inanç, ibadet, ahlak ve davranış bütünlüğüne uygun bir hayat stiline sahip olmalarının yürütülen kamu hizmetinin ayrılmaz modülü olması, inanç, ibadet, ahlak kıymetlerinin yaşama yansıyan istikametlerinde örnek olma misyonunu yüklenmeleri karşısında, bu hizmet sınıfı için “Atanmalarında dini tahsil kuralı temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu biçiminde ortak bir nitelik taşımak.” kaidesinin aranmasında, Yönetmeliğin desteği ve üst hukuk normu olan 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na, 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Misyonları Hakkında Kanun’a, hukuka, kamu faydası ve hizmet gereklerine terslik bulunmadığı;
Davacının vazifesine son verilmesine ait süreç istikametinden;
Davacının üzerine atılı bulunan ve soruşturma konusu olan hareketin, din hizmetleri sınıfında müezzin-kayyım olarak vazifeye başladığı 19/07/2012 tarihinden çok evvel gerçekleştiği ve özel hayatına ait olduğu, yürütmekte olduğu kamu vazifesiyle ilgisinin olmadığı; bu nedenle, davacının itikat, ibadet, hal ve hareketlerinde İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğuna dair ortak nitelik kaidesini taşımadığından bahisle ağır idari yaptırım niteliğini haiz olan müezzin-kayyımlık vazifesine son verilmesine ait dava konusu 15/04/2015 tarihli süreçte hukuka uygunluk görülmediği;
gerekçesiyle Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi istikametinden davanın reddine, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN TEZLERİ:
Davacı tarafından, dava konusu Yönetmeliğe ait hukuka karşıtlık savlarının temyize mevzu kararda irdelenmediği, Anayasa’ya terslik itirazının kabul edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir.
Davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından, davacının işlediği fiilin özel hayata ait olduğu değerlendirmesinin haklı olmadığı, üçüncü şahısların özgürlük alanını tehdit etmedikten sonra şahısların istedikleri fiilleri işleyebilecekleri; lakin işlenen fiil icra edilen meslek ile bağdaşmıyorsa bu fiilin özel hayat kapsamında değerlendirilemeyeceği; öte yandan, halkı din konusunda aydınlatan, telkin eden din vazifelisi sıfatını haiz davacının, dine alışılmamış olması yanında cemaate aktardığı kendi beyanlarına muhalif hareketinin vazifesiyle ilgisi olmadığını söylemenin yerinde olmadığı; davacının hareketinin direkt vazifesinin gereklerine terslik teşkil etmesi yanında misyona atanma kaidelerine da terslik teşkil ettiği ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI:
Davacı tarafından, Danıştay Onikinci Dairesince verilen iptal kararının metot ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek, davalı yönetimin temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
Davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmuş, davalı Cumhurbaşkanlığı tarafından savunma verilmemiştir.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ FİKRİ:
Davacının temyiz isteminin reddi ile Daire kararının redde ait kısmının onanması; davalı Diyanet İşleri Başkanlığının temyiz isteminin kabulü ile Daire kararının iptale ait kısmının bozulması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve evraktaki dokümanlar incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Davacı tarafından; 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve Misyonları Hakkında Kanun’un 9. hususunun ikinci fıkrasının Anayasa’nın 2., 7. ve 128. hususlarına ters olduğu ileri sürülmüş ise de; kamu vazifelisi olarak atanmak için aranan genel kuralların yanında ifa edilecek vazifenin niteliği gözetilerek aranacak özel kuralların Yönetmelikle belirlenmesi, yasallık unsurunun ihlali olarak yorumlanamayacağından, davacının Anayasa’ya terslik argümanı yerinde görülmemiştir.
İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ OLAY:
Aksaray İli, Bahçesaray Mahallesi, Hamidiye Camii müezzin-kayyımı olarak misyon yapan davacı hakkında, vazifeye başladığı 19/07/2012 tarihinden evvel evli bir bayanla 2008-2012 yılları ortasında gayrimeşru bağ yaşadığına ait argümanlar içeren 15/10/2014 tarihli şikayet dilekçesi sunulmuştur.
Şikayet mevzusuyla ilgili yapılan soruşturma sonucunda düzenlenen… tarih ve …sayılı raporda;
Davacının 19/07/2012 tarihinde 4/B statüsünde kontratlı müezzin kayyım olarak vazifeye başlamadan evvel, eşi yurt dışında olan evli bir bayan ile 2008-2012 yılları ortasında gayrimeşru münasebet yaşadığı, bu bağlantının anılan bayanın eşi tarafından öğrenilmesi üzerine açılan boşanma davası sonucunda 26 yıllık evliliğinin sona erdiği, bu olayın etrafta duyulduğu ve dedikodu biçiminde konuşulduğu konusunun şahitlerin ve davacının tabirlerinden anlaşıldığı tespitlerine yer verilmiş ve Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinde sayılan ortak nitelik kuralını misyona alınmadan evvel kaybettiğinden bahisle davacının misyonuna, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’un 98. hususunun birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca son verilmesi teklif edilmiştir. Bu teklif uyarınca, Diyanet İşleri Başkanlığının dava konusu 15/04/2015 tarih ve E.8016 süreci ile davacının vazifesine son verilmiştir.
Bunun üzerine davacı tarafından, vazifesine son verilmesi süreci ile Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptaline ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve Vazifelerine Ait Kanun’un 9. unsurunun ikinci fıkrasının iptali için Anayasa Mahkemesine başvurulmasına karar verilmesi istemiyle temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa’nın “Özel hayatın gizliliği” başlıklı 20. hususunun birinci fıkrasında; “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına hürmet gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının saklılığına dokunulamaz.” kararına yer verilmiştir.
Avrupa İnsan Hakları Kontratının “Özel ve aile hayatına hürmet hakkı” başlıklı 8. unsurunda;
“(1) Herkes özel ve aile hayatına, konutuna ve yazışmasına hürmet gösterilmesi hakkına sahiptir.
(2) Bu hakkın kullanılmasına bir kamu makamının müdahalesi, lakin müdahalenin kanunla öngörülmüş ve demokratik bir toplumda ulusal güvenlik, kamu güvenliği, ülkenin ekonomik refahı, nizamın korunması, cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın yahut diğerlerinin hak ve özgürlüklerinin korunması için gerekli bir önlem olması durumunda kelam konusu olabilir.” düzenlemesi yer almaktadır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’un “Memurluğun sona ermesi” başlıklı 98. hususunun ilgili kısımları şu haldedir:
“b)Memurluğa alınma koşullarından her hangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması yahut memurlukları sırasında bu kaidelerden her hangi birini kaybetmesi;
d) … hallerinde memurluğu sona erer.”
02/07/1965 tarih ve 12038 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığının Kuruluş ve Misyonları Hakkında Kanun’un “Personelin nitelikleri” başlıklı 9. unsuru şu biçimdedir:
“Başkanlık çalışanında, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununda belirtilen genel koşullar yanında; Lider, lider yardımcısı, genel müdür, Rehberlik ve Teftiş Lideri, vilayet ve ilçe müftüsü, Başkanlık vaizi ve vaizlerin en az lisans seviyesinde dini yüksek tahsil mezunu olması gerekir. İdare Hizmetleri Genel Müdürü için ise dört yıllık yüksek tahsil mezunu olması kaidesi aranır.
Başkanlık çalışanının 657 sayılı Kanunda ve bu Kanunda yer almayan öbür nitelikleri ile atanmalarında dini tahsil kuralı arananlara ait ortak nitelikler yönetmelikle düzenlenir.”
15/04/2015 tarih ve 29327 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun (1) numaralı fıkrasının (a) ve (b) bentleri şu biçimdedir:
“a) 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci hususunun (A) bendindeki kuralları taşımak.
b) Atanmalarında dini tahsil kaidesi temel alınan unvanlarda; itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olduğu halinde ortak bir nitelik taşımak.”
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin kesin kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Yolu Kanunu’nun 49. hususunda yer alan;
“a) Misyon ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka alışılmamış karar verilmesi,
c)Usul kararlarının uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte yanılgı yahut eksikliklerin bulunması” sebeplerinden birinin varlığı halinde mümkündür.
Dairece, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. unsurunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi istikametinden davanın reddine, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline karar verilmiştir.
Dayandığı hukukî nedenler ve münasebeti üstte açıklanan Danıştay Onikinci Dairesi kararının, redde ait kısmı, tıpkı münasebet ile Konseyimizce da uygun bulunmuş olup temyiz dilekçesinde ileri sürülen savlar, kararın anılan kısmının bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.
Daire kararının, davacının misyonuna son verilmesi sürecinin iptaline ait kısmına gelince;
Kamu vazifelisi olarak atanmak için aranan genel koşullar yanında ifa edilecek vazifenin niteliği gözetilerek özel kaideler öngörülmesinde ve bu bağlamda Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin dava konusu kararında hukuka terslik görülmemiş ve Daire kararının bu kısmı Konseyimizce da uygun bulunmuştur.
Somut olayda, davacının kendisi tarafından da şahsen kabul edilen, kamu misyonuna girmeden evvel gayrı legal bağlantı yaşadığına dair savların ve özel hayatına dair mahrem bahislerin, misyona son verme sürecinin sebebi olduğu; ifa ettiği misyon için belirlenen özel kaideleri, bu misyona atanmadan evvel taşımadığının vazifede iken anlaşıldığı gerekçesiyle davacının misyonuna son verildiği anlaşılmaktadır.
Davacı hakkındaki tezlere ait yapılan soruşturma sonucunda düzenlenen raporda, davacının beyanları ile şahit sözleri ve telefon görüşme kayıtları gözetilerek yapılan kıymetlendirme sonucunda; davacının bağının 2012 yılı Nisan ayına kadar devam ettiği, davacının tıpkı yılın Temmuz ayında müezzin-kayyım olarak atandığı, olayın etrafta duyulduğu ve dedikodu biçiminde konuşulduğu, dinen ve ahlaken toplumda nefretle karşılanan davranışıyla davacının vazifeye atanma kaidesini atanma tarihinde taşımadığı tespitleri yapılmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Fernandez Martinez/İspanya (B. No:56030/07, 12/6/2014) kararında, özel hayat haklarını başka Mukavele haklarıyla dengelerken, Devletten her iki hakkı da temin etmesinin ve birinin korunması başkasına bir müdahale ile sonuçlandığında, bu müdahaleyi güdülen emellerle orantılı hale getirmek için uygun önlemleri seçmesinin beklendiğini belirlemiştir. Bu dava özel hayat/aile hayatı ve dini kuruluşların özerklik hakkına ilişkindir. Mahkeme Katolik dinini ve bedellerini benimseyen bir öğretmenin kontratını, öğretmen duruşunu “evli bir rahip” olarak alenen ortaya koyduktan sonra yenilemeyi reddetmenin Avrupa İnsan Hakları Mukavelesinin 8. hususunu ihlal etmediğine karar vermiştir (§ 89). Kararda, misyonuna son verilen kişinin çıkarlarıyla toplumun yahut başka bireylerin menfaatleri ortasında adil bir istikrar kurulması gereğine dikkat çekilmektedir. AİHM, Katolik inancını öğretmenin yalnızca teknik manada öğretme yeteneğinden ibaret olmadığını, Kilise kurallarına bağlı olmayı da gerektirdiğini vurgulamıştır (§§ 111, 138). Ayrıyeten müracaatçının Katolik Kilisesi doktrininin bir kesimi olan bilgi ile ferdî görüşüne karşılık gelen bilgiyi birbirinden ayırmak için şimdi kâfi olgunlukta olmayan öğrencileri eğittiğine dikkat çekmiştir (§ 142).
Din hizmetleri sınıfında misyon yapan din görevlilerinden, topluma örnek davranışlarda bulunmaları beklenildiğinden, örnek kişilik özellikleri sergilemeleri gerekir. Toplumda kabul gören bedellere karşıt düşmek yerine inanç, ibadet ve davranış bütünlüğü içinde örnek olma misyonu; Anayasa’nın 20. hususu ile teminata alınan özel ve aile hayatına hürmet gösterilmesi hakkı ile birlikte değerlendirildiğinde, bu vazifenin gereklerine karşıt davranıldığının tespiti halinde uygulanan önlemin, Anayasa’nın 20. unsuruna karşıtlığından bahsedilemez.
Bakılan uyuşmazlıkta, davacının müezzin-kayyım olarak atandığı tarihten evvel yaşadığı ve hem soruşturma kapsamındaki kendi sözünden hem de şahit tabirlerinden etrafta bilindiği anlaşılan evli bir bayanla yaşadığı münasebet nedeniyle, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin itikat, ibadet, hal ve hareketlerinin İslam törelerine uygunluğunun etrafında bilinir olması kaidesini misyona atanırken taşımadığı anlaşılmakta olup, halkı din konusunda aydınlatan din vazifelisi sıfatını haiz davacının, kelam konusu gayri ahlaki aksiyonunun direkt vazifesinin gereklerine ve münasebetiyle misyona atanma koşullarına terslik teşkil ettiği sonucuna varılmıştır.
657 sayılı Kanun’un 98. hususunda yer alan, devlet memurlarının memurluğa alınma koşullarından her hangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması halinde memurluğun sona ereceği düzenlemesi uyarınca; üstte belirtilen aksiyonlarının, ifa edilen misyonun özelliklerine nazaran belirlenen niteliklerin taşınmaması/kaybedilmesi sebebi olarak kabul edilmesi ile kurum disiplinini ve prestijini olumsuz tarafta etkileyen bir öge olarak değerlendirilmesinde ve kamu hizmetinin gereği üzere yürütülmesini sağlamak gayesiyle alınması mecburî bir önlem olarak vazifesine son verilmesinde hukuka terslik görülmemiştir.
Bu prestijle, Daire kararının, davacının vazifesine son verilmesi yolundaki Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline ait karar fıkrasında hukuksal isabet bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin reddine, davalı yönetimlerden Diyanet İşleri Başkanlığının temyiz isteminin kabulüne,
2. Danıştay Onikinci Dairesinin temyize mevzu 18/03/2021 tarih ve E:2021/1842, K:2021/1472 sayılı kararının, Diyanet İşleri Başkanlığı Atama ve Yer Değiştirme Yönetmeliği’nin “Genel şartlar” başlıklı 5. hususunun 1. fıkrasının (b) bendinin iptali istemi tarafından davanın reddine ait kısmının ONANMASINA, Diyanet İşleri Başkanlığının …tarih ve E….sayılı sürecinin iptaline ait kısmının BOZULMASINA,
3. Bozulan kısım tarafından tekrar bir karar verilmek üzere evrakın anılan Daireye gönderilmesine,
5. Kesin olarak, 28/02/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.