Tarih boyunca Sümer, Akad, Babil, Hitit, Asur, Urartu, Roma, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı’nın da ortalarında yer aldığı 25 medeniyete mesken sahipliği yapan alanda, “Ilısu Barajı ve HES Projesi Etkileşim Alanında Kalan Kültür Varlıklarının Belgelenmesi ve Kurtarılmasına Yönelik Çalışmalar” kapsamında Mardin Müze Müdürlüğünce 2012’de başlatılan arkeolojik hafriyatlar aralıklarla devam ediyor.
Dicle Kalkınma Ajansı (DİKA) ve Mardin Büyükşehir Belediyesi tarafından yürütülen “Boncuklu Tarla Neolitik Çağ Yerleşim Yeri Etraf Düzenlemesi Projesi” ile turizme kazandırılması hedeflenen Boncuklu Tarla’da 4 dönüm alanda hafriyat çalışmaları tamamlandı.
Yaklaşık 10 milyon lira bütçeli proje kapsamında 11 dönüm alanda daha hafriyat çalışmalarının tamamlanmasıyla bölge turizme açılacak.
‘Kamu binası’ kalıntılarına ulaşıldı
Mardin Artuklu Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş başkanlığında arkeolog, antropolog, arkeozooloji ve arkeobotanik uzmanlarının yer aldığı 15 kişilik takım tarafından yürütülen bu sezonki hafriyatlarda 3 periyoda ilişkin üst üste inşa edilmiş, 12 bin yıllık olduğu belirtilen “kamu binası”nın kalıntılarına ulaşıldı. Alanda boncuk, ok uçları ve kemik üzere birçok buluntu da gün yüzüne çıkarıldı.
‘Çok sayıda boncuk’
Boncuklu Tarla’nın Çanak Çömleksiz Neolitik Devir’e tarihlenen bir yerleşim yeri olduğunu, köylülerin burada çok fazla boncuk bulmasıyla isminin bu formda literatüre girdiğini belirten Kodaş, “Boncuklu Tarla’da milattan evvel 13 binden 8 binin sonuna kadar kesintisiz bir iskan olduğu tespit edildi. Birbirinden farklı periyotlara ilişkin mimari kalıntılar, iskeletler, küçük buluntular ve çok sayıda boncuk ele geçirildi” dedi.
Kodaş, hafriyatlarda höyüğün en doğusundaki yaklaşık 300 metrekarelik alanda çalışmaların devam ettiğini kaydetti.
‘Milattan evvel 10 bin yılına ait’
Doç. Dr. Kodaş, hafriyatlarda kalıntılarına ulaşılan “kamu binası”na ait, “Milattan evvel 10 bin yılına ilişkin 3 sefer üst üste inşa edilmiş binanın kıymetli bir kısmı açığa çıkarıldı. Bir binanın tamamı gün yüzüne çıkarıldı. Bu, konut olmayan birçok kişi yahut küme tarafından kullanılmış büyük boyutlu yapılar” diye konuştu.
Yapıların içinde steller (dikilmiş, yüksekliği eninden uzun yekpare bir taştan oluşan yapıt), payandalar (düşey bir taşıyıcıyı, binayı ya da tekneyi gerek istikrarda tutabilmek gerekse devrilmesini, çökmesini ya da kaymasını engellemek maksadıyla kullanılan ahşap ya da betondan göğüsleyici dayanak) ve kolonların olduğunu belirten Kodaş, yapının hem mimari hem de iç düzenlemeleri açısından konuttan farklı bir biçimde inşa edildiğinin belirlendiğini belirtti.
‘Üst üste inşa edilmişler’
Kodaş, hafriyat ilerledikçe bu binanın altında iki farklı evreye ilişkin yapıların olduğunu fark ettiklerini lisana getirdi.
“Benzer boyutlara ve özelliklere sahip binalar birebir alana üst üste inşa edilmişler. Evrelerin hepsi milattan evvel 10 bin yılına ilişkin. Biri terk edildikten sonra doldurulmuş ve onun üzerine yenisi inşa edilmiş. Her evre ortasındaki tam süreyi şimdi bilemeyiz ancak çok uzun bir müddet geçmemiş, o denli görünüyor” tabirlerini kullanan Kodaş, inanç merkezleri olarak da ilişkilendirilebilecek bu “kamu binaları”nın ne emelle kullanıldığının ilerleyen süreçte daha yeterli ortaya çıkacağını belirtti.
DİKA ve Mardin Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan proje ile alanın turizme kazandırılacak olmasının ehemmiyetine işaret eden Kodaş, hazırlanan projeyle korunacak alanda karşılama meskeninin yapılmasının planlandığını söyledi.
Kodaş, “İlerleyen süreçte hem bilimsel manada hafriyatlar desteklenecek hem de bölgenin tanıtımı ve kültürel mirası daha geniş kitlelere ulaştırılabilecek” diye konuştu.
Boncuklu Tarla’daki hafriyat çalışmalarında vazife alan, Ilısu köyünde yaşayan vatandaşlardan Halit Demirbağ, 2017 yılından bu yana yaz aylarında aralıklı olarak hafriyat alanında çalıştığını belirtti.
Yeni kalıntılarına ulaşılmasından ötürü keyifli olduklarını lisana getiren Demirbağ, alanın turizme kazandırılacak olmasından da memnuniyet duyduklarını tabir etti.
Eski tapınaklar bulunmuştu
Yaklaşık 2,5 hektar alana sahip Boncuklu Tarla’da bugüne kadar Epipaleolitik Devir’den Geç Çanak Çömlek Öncesi Neolitik Devir B Evresine kadar geçen süreçten kalma çok sayıda buluntu gün yüzüne çıkarılmıştı.
Kazılarda bugüne kadar, mimari kalıntı, mesken, özel yapı, “kamu binaları” ile mezarlarda 130 bireye ilişkin iskeletler, 100 bini aşkın boncuk ve Neolitik Devir’e ilişkin 11 bin 300 yıla tarihlendiği düşünülen tapınak bulunmuştu.
Boncuklu Tarla’da son bulunan tapınağın ise 12 bin yıllık olduğunun kestirim edildiği açıklanmıştı.
