Resmi Gazete’de yer alan karara nazaran, İzmir Balçova’da bulunan ve 1974’te inşa edilen bir konutun bitişiğine 2002’de Karayolları Genel Müdürlüğünce (KGM) İzmir etraf yolunun Balçova İkiztepeler Viyadüğü inşa edildi. Otoyol ile konut ortasında 3,6 metre genişliğinde yol bulunurken ayrıyeten otoyolun kenarına korkuluklarla ses perdesi yapıldı.
Başvurucular, 2016’da meskenlerinin kamulaştırılması ya da takas edilmesi talebiyle KGM’ye başvurdu. KGM, meskenin yol inşaatı yahut emniyet şeridi olarak kullanılmasına muhtaçlık bulunmadığı gerekçesiyle talebi geri çevirdi, mevzuyla ilgili belediyeye müracaat edilmesi gerektiğini bildirdi.
Taleplerinin karşılanmaması üzerine müracaatçılar, inşa edilen yol nedeniyle konutlarının konut olarak kullanılmasının mümkün olmadığını, yol kaynaklı ışık, ses ve sarsıntıdan dolayı hayat kalitesinin düştüğünü, otoyol kenarındaki küçük yoldan ise araç geçişinin güç olduğunu belirterek İzmir 5. Yönetim Mahkemesine dava açtı. Konutun bedelinin tamamının tazminat olarak ödenmesini istedi.
Mahkeme, yargılama sonunda davanın kısmen kabulüne karar verdi ve müracaatçılara 19 bin 965 lira tazminat ödenmesine hükmetti. Kararın istinafa taşınması üzerine İzmir Bölge Yönetim Mahkemesi 3. İdari Dava Dairesi, viyadüğün taşınmazın kıymetinin azalmasına neden olmayacağı gerekçesiyle davanın reddine karar verdi, bu karar 2019’da müracaatçılara bildiri edildi.
Bunun üzerine müracaatçılar, mülkiyet hakkının ihlal edildiği teziyle Anayasa Mahkemesine kişisel müracaat yaptı.
Yargılama süreci devam ederken müracaatçılardan H.F.Ç, Kasım 2017’de hayatını kaybetti. Avukatı M.K.T. ise H.F.Ç ismine hak ihlali argümanıyla müracaatta bulundu lakin müracaat formunda mevt olayından bahsetmedi.
Başvuruyu inceleyen Yüksek Mahkeme, H.F.Ç. istikametinden müracaat hakkının berbata kullanıldığından müracaatın reddine ve aldatıcı nitelikte müracaat yapması nedeniyle avukat hakkında 2 bin lira disiplin para cezası uygulanmasına karar verdi. Öteki müracaatçılar tarafından mülkiyet hakkının ihlal edildiğine hükmeden mahkeme, ihlalin sonuçlarının ortadan kaldırılması, tekrar yargılama yapılması için de kararın mahallî mahkemeye gönderilmesini kararlaştırıldı.
– Kararın gerekçesinden
Anayasa Mahkemesinin kararında, müracaatçı H.F.Ç. istikametinden ölen kişi ismine bir diğeri tarafından ferdi müracaat yapma imkanının bulunmadığına işaret edildi.
Başvuruyu yapan avukatın, vefat nedeniyle müracaatçı ismine vekalet münasebetinin sona erdiği aktarılan kararda, “Avukat tarafından yapılan kişisel müracaatın, müracaat hakkının berbata kullanımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerekir.” denildi.
Kararda, avukat M.K.T’nin Anayasa Mahkemesini aldatıcı nitelikte müracaat yapması nedeniyle 6216 sayılı Kanun’un 51’inci hususu ve içtüzüğün 83’üncü unsuru uyarınca 2 bin lira disiplin para cezasına hükmedildiği tabir edildi.
Mülkiyet hakkının, Anayasa’nın 35’inci unsurunda bir temel hak olarak teminat altına alındığına işaret edilen kararda, oburunun hakkına ziyan vermemek ve kanunların koyduğu sınırlamalara uymak şartıyla herkesin sahibi olduğu şeyi dilediği üzere kullanabileceği anlatıldı.
Hak sahibinin, mülkü üzerinde tasarruf yetkilerinden rastgele birinin sınırlanmasının mülkiyet hakkına müdahale teşkil edeceği belirtilen kararda, “Mülkün ekonomik pahasını azaltan yahut mülkten umulan ekonomik yarardan yoksun kalınmasına neden olan kamusal süreçlerin mülkiyet hakkına müdahale teşkil ettiği kabul edilmelidir.” denildi.
Başvuru konusu olayda, konutun yanına yapılan yolun mülkiyet hakkına müdahale manası taşıdığı aktarılan kararda, müdahalenin ölçülü olması ve hak sahibine çok ve olağanın ötesinde bir külfet de yüklememesi gerektiği kaydedildi.
Otoyol inşaatı sırasında KGM’nin korkuluk koyması, ses perdesi inşa etmesi üzere birtakım tedbirleri aldığı anımsatılan kararda, bu önlemlerin kaza sırasında otoyoldan aşağıya araç düşmesi ve trafikteki araçlardan fırlatılan cisimlerin meskenlere ziyan vermesinin önlenmesi istikametinden tesirli olduğu bildirildi.
Buna karşılık otoyol trafiğinin yol açtığı ses ve gürültünün tesirinin kabul edilebilir seviyeye çekilmesi için bir önlem alınmadığı belirtilen kararda, yönetim mahkemesinin bu istikamette kıymet kaybı nedeniyle 19 bin 965 lira tazminata hükmettiği, istinaf mahkemesinin bu kararı hukuksal bulmadığı aktarıldı.
İdare mahkemesi ve istinaf kararları değerlendirildiğinde, mülkiyet hakkının tarz teminatlarının gerektirdiği itinada bir yargılama yapılmadığına işaret edilen kararda, şu sözlere yer verildi:
“Somut olayda derece mahkemelerinin tek başına imar planı süreçlerinin ve buna bağlı olarak viyadük inşa edilmesinin hukuka uygun olmasından hareket edip kamu makamlarının ses ve gürültünün komşu taşınmazlara tesirinin makul seviyeye indirilmesi için rastgele bir önlem almadıklarını gözetmemiş olması bütün ziyana tek başına müracaatçıların katlanması sonucuna yol açmıştır. Bu yaklaşım müracaatçılara şahsi olarak çok ve olağan dışı bir külfet yüklemiştir. Bu durumda müracaatçılara rastgele bir tazminat ödenmediği de dikkate alındığında mülkiyet hakkının korunması ile kamunun faydası ortasında olması gereken adil istikrarın müracaatçılar aleyhine bozulduğu ve müdahalenin ölçülü olmadığı sonucuna varılmıştır. Açıklanan münasebetlerle Anayasa’nın 35’inci hususunda garanti altına alınan mülkiyet hakkının ihlal edildiğine karar verilmesi gerekir.”
