İlk günkü suratını kesilse de sonuçta hala süren bir savaş bu. Münasebetiyle savaşa ait ne varsa gündem olmaya devam ediyor. Suriye savaşıyla birlikte lisanımıza giren “vekalet savaşı” tanımlamasının Ukrayna için de geçerli olabileceğini düşünenlere haklılık kazandıracak bir gelişme oldu ki epey değerli. Geçtiğimiz hafta başında Ukrayna’nın doğusundaki Rusya yanlısı Donetsk Halk Cumhuriyeti’nde bir mahkeme iki İngiliz vatandaşını vefat cezasına çarptırdı.
Üzerinde durulmaya paha bir gelişme bu. 28 yaşındaki Aiden Aslin ile 48 yaşındaki Shaun Pinner’in mevt cezasına mahkum edilme münasebetleri Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin “anayasal nizamını devirmeyi amaçlayan paralı faaliyetlerde” bulunmaları. Cümle bu türlü kurulmuş ancak biliyoruz ki suçlamanın nedeni ikilinin Ukrayna saflarında savaşa katılmış olmaları.
İkisi de profesyonel
Pinner 2018’den beri ülkede yaşıyor: Ukraynalı eşi, Mariupol’u savunurken yakalanan Pinner’in “gönüllü ya da paralı asker olmadığını, resmi olarak Ukrayna ordusuyla savaştığını” argüman ediyor. Lakin Sky News Pinner’in İngiliz ordusunda dokuz yıl vazife yaptıktan sonra emekli olduğunu duyurmuştu. Aslin’in de Ukraynalı bir nişanlısı var, 2018’de Ukrayna silahlı kuvvetlerine denizci olarak katılmış, vatandaşlık için de müracaatta bulunmuş. İkili, paralı asker olmadıklarını bu neden savaş esiri muamelesi görmek istediklerini belirtiyor.
Mahkemenin kararını “sahte karar” olarak niteleyen, suçlamanın da Cenevre Sözleşmesi’ne zıt olduğunu vurgulayan İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss’ın mahkemenin yasal olmadığını söylemesinde gerçek hissesi var; zira milletlerarası kurallar açısından bakıldığında yasal olmayan mahkeme, 2014 yılında Rus ayrılıkçılar tarafından kuruldu. Hasebiyle milletlerarası tanınmışlığı da yok. Truss bu yüzden yasal değil diyor. Yasal değil ancak “meşru”. Uzun vakittir bölgede kararlar veren, tek taraflı ilan edilmiş de olsa de facto var olan cumhuriyetin yargısına bağlı bir mahkeme bu.
Rusya’nın yararına
İki İngiliz vatandaşı paralı asker infaz edili mi bilemem (idam aksisi biri olarak gerçekleşmemesini diliyorum olağan ki) lakin bu karar Rus medyasının savaşın başından beri Batı’yı Ukrayna’ya paralı askerler göndermekle suçlamasında haklı olduğunu göstermiş oldu. “İki İngiliz paralı askeri” yüksek profilli “değerli bir propaganda aracı” olabilir rahatlıkla Rusya açısından.
Rusya bir orta, yabancı paralı askerlerin de yargı konusu yapılacağı askeri mahkemeler kuracağından kelam etmişti. Rusya, Nazi Almanyası’nın uğursuz önderlerini yargılayan Nürnberg mahkemelerine atıfla “Nürnberg 2.0” ismi verilen bu mahkemelerdeki yargılamalarla Batı üzerinde baskı kurabilir. Dahası Rusya, elindeki yabancı paralı askerleri Ukrayna’da esir düşen Rus askerleriyle takasta kullanabilir.
Bakın ne oldu?
İngiliz hükümeti, iki vatandaşının kurtulması için rastgele bir teşebbüste bulunmadı. Moskova da dün yaptığı açıklamada Londra’nın kendilerinden “duruma müdahale etmeleri” yolunda bir talebi olmadığını duyurdu. Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov gazetecilere verdiği demeçte, “Sormadılar bile” dedi.
Bir müdahele ya da yardım isteğinde bulunmamakla kendi vatandaşlarının “paralı askerler” olduğunu kabul etmek istemediler denebilir, mümkün, ancak hangi nedenle olursa olsun İngiltere’nin iki vatandaşıyla ilgilenmeye niyeti yok. Truss topu Ukrayna idaresine attı bile. “Askerlerin kurtarılması için Rusya’yla müzakereleri Kiev yapmalı” diyen Trusss “Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitri Kuleba hususla ilgileniyor. Gerçek şu ki, bu beşerler Ukrayna ordusunda savaşmış savaş esirleri. Bu nedenle, en düzgün yol Ukraynalılar aracılığıyla hareket etmek” diyor.
Böyle olmayacak doğal ki. İngiltere her ne kadar “muhatap almadığını” göstermek istese de Rusya’yla iki vatandaşı için müzakere yapmak zorunda. Güya alanda “savaşmıyormuş” üzere uzak durması inandırıcı değil elbette.
Madem vekalet savaşı bu, “asıllar” sorumluluk almalılar.
