Küba’nın öncülük ettiği Birleşmiş Milletler (BM) üyesi 69 ülke, BM İnsan Hakları Kurulunun 50’nci oturumunda, 47 üye ülkenin Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Uygur Türkleri ve öbür azınlıklara yönelik insan hakları ihlali tezlerine ait korkularını lisana getirdiği açıklamaya karşı bir açıklama yayımladı.
‘Çin’in içişleri’
Ülkeler, ortak açıklamada, “Sincan, Hong Kong ve Tibet ile kontaklı sıkıntıların Çin’in iç işleri olduğunu”, “insan haklarının siyasallaştırılmasına, ikili standartlara ve insan hakları mazeretiyle Çin’in iç işlerine karışılmasına karşı olduklarını” belirtti.
Açıklamada, “Tüm ülkelerin halklarının kendi kalkınma yollarını ulusal şartlarına nazaran bağımsızca seçme hakkına hürmet gösterilmeli. Tüm insan hakları, ekonomik, toplumsal ve kültürel haklar ile bilhassa kalkınma hakkına gereken kıymet verilerek, eşit ölçüde ele alınmalı” sözlerine yer verildi.
47 ülke insan hakları ihlallerine dikkat çekmişti
BM İnsan Hakları Kurulunun 50. oturumunda Hollanda’nın öncülük ettiği 47 ülke ismine yapılan açıklamada, Sincan’da 1 milyondan fazla kişinin keyfi olarak kamplarda alıkonulduğu, azap, berbat muamele, insanlık dışı ve aşağılayıcı cezalandırma, zorla kısırlaştırma, cinsel şiddet ve çocukları ailelerinden ayırma üzere yaygın ve sistematik insan hakları ihlallerine maruz kaldığına ait argümanlardan duyulan tasa lisana getirilmişti. Açıklamada, Uygurların kültürü, din ve inanç özgürlüğü üzerinde çok kısıtlamalar bulunduğu ve yaygın kullanılan elektronik izleme teknolojilerinin orantısız halde Uygurları ve öbür azınlıkları gaye aldığı belirtilmişti.
Çin, 1966 tarihli BM Ekonomik, Toplumsal ve Kültürel Haklar Mukavelesi’ni onaylarken, 1976 tarihli BM Memleketler arası Uygar ve Siyasi Haklar Mukavelesi’ni imzaladığı halde hala onaylamış değil. Temel hak ve dokunulmazlıkları, vatandaşlık haklarını ve siyasal hak ve özgürlükleri düzenleyen kontratın onaylanarak iç hukukun kesimi haline getirilmemesi Çin’i bu alandaki yükümlülüklerden muaf tutuyor. Lakin ülkenin imzacı olarak kontratın ruhuna uygun hareket etmesi bekleniyor.
69 ülkenin karşı açıklamada lisana getirdiği “kalkınma hakkının”, özü prestijiyle ferdi nitelik taşıyan hakları koruyan BM insan hakları rejimi içinde tarifi bulunmuyor.
Sincan’daki durum
Çin, son yıllarda Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki Uygur Türkleri ve öteki azınlık mensuplarını amaç alan sistematik hak ihlallerine ait savlar nedeniyle memleketler arası kamuoyunda tenkitlere maksat oluyor.
Beijing idaresi ise ülkedeki insan hakları durumunun gerçeğe karşıt olarak karalanmaya çalışıldığını savunuyor.
