Graham E. Fuller, CIA Ulusal İstihbarat Kurulu’nun global istihbaratından sorumlu eski Lider Yardımcısı’dır. İsmini bilhassa Türkiye ile ilgili epey uğursuz çalışmalarından dolayı yakından biliriz. 18 Haziran 2022 tarihinde, kendi bloğunda Ukrayna’ya ait enteresan bir yazı kaleme aldı. (İlgilenen şuradan okuyabilir: Some hard thoughts about post Ukraine (grahamefuller.com)) ABD Eski Dışişleri Bakanı Henry Kissenger’ın da ABD idaresini eleştiren yazısını daha evvel husus etmiştim. (Mustafa Kemal Erdemol: Keşke Kissinger’ı dinleselerdi – Mustafa K. Erdemol (halktv.com.tr))
Görünen o ki, eski Bakan’ından istihbaratçısına kadar birçok yetkili ABD’yi Ukrayna krizinde ya birinci derecede sorumlu tutuyorlar ya da krizi yönetememekle suçluyorlar. Dış siyasetinde her vakit ortak kabuller çerçevesinde hareket eden ABD’de bu sefer “çatlak sesler” çoğalmış durumda.
Büyük bir açık sözlülükle Moskova’nın kırmızı çizgileri konusunda muhataplarına tekraren ikazda bulunduğunu belirten Fuller, ABD’yi NATO’yu Rusya üzerine iterek savaş kışkırtıcılığı yapmakla suçluyor. Kissinger’in de vurguladığı bir noktaya Fuller de dikkat çekiyor, “Finlandiya ile Avusturya üzere Ukrayna da tarafsızlaştırılsaydı bu savaş olmazdı” diyor örneğin. Yani ismi geçen ülkeyi NATO’ya alma ısrarını yanlış bulduğunu belirtiyor.
Rusya kazanıyor
Washington’un tezinin aksine Rusya’nın savaşı kazandığına, Ukrayna’nın ise kaybettiğine dikkat çeken Fuller, şahsen benim de o denli olduğunu savunduğum/yazdığım Rusya’ya yönelik yaptırımların işlevsizliğine de vurgu yapıyor. Fuller’e nazaran bilhassa ABD’nin Rusya’ya yönelik yaptırımları, Avrupa için Rusya’dan çok daha yıkıcı sonuçlara yol açtı. Yaptırımlar global ekonomiyi yavaşlattı, birçok gelişmekte olan ülke önemli besin kıtlığı yüzünden geniş çaplı açlık riskiyle karşı karşıya kaldı.
Rusya’nın savaşa çekilmesiyle “can çekişmekteyken” yine canlanan NATO’da buna karşın birliğin sağlanamadığına dikkat çeken Fuller’in, Batı Avrupa’nın Rusya’ya karşı ABD’yi körü körüne takip ettiği için giderek daha da pişman olacağını söylemesi, bütünüyle katıldığım bir tespit. Aslında bu pişmanlığın işaretleri görülmüyor değil (Bir yazı konusu aslında bu. Bakarız). Fuller’in yaşananın bir Rus-Ukrayna savaşı değil bir Rus-ABD savaşı olduğunu söylemesi de ABD’de de bunu fark edenlerin olması açısından değerli.
Avrupa’nın, tüm alternatif yaratma gayretlerine karşın Rus gazına gereksinim duyduğu bir gerçek. Fuller de bunu bildiği için “Avrupa’nın er ya da geç ucuz Rus gücünü satın almaya geri döneceğini” yazmış ki, katılıyorum. Avrupa’nın, ABD’yi “hem sistemsiz, hem de iki yüzlü dış siyaset vizyonu” nedeniyle gücünü yitiren bir “güç” olarak değerlendirdiği belirlemesi de büsbütün katıldığım bir tespit. Bu nedenle ABD’nin savaşa girme isteği Avrupa ülkeleri için tehlikeli bir hale geliyor.
Çin tehdidi inandırıcı değil
ABD’nin Avrupa’yı, Çin’e, “otoriterizme karşı demokrasi” şiarıyla harekete geçirmek istemesini de “dünya çapında güç mücadelesi”nin dayatması kıymetlendiren Fuller, Çin “tehdidi”nin daha çok ABD tarafından algılanan fakat Avrupa devletlerinin birden fazla için inandırıcı olmayan bir tehdit olduğuna da vurgu yapıyor.
Çin’in “Kuşak Yol Girişimi”nin, tahminen de dünya tarihindeki en tezli ekonomik, jeopolitik proje olduğunu belirten Fuller bu projenin Çin’i Avrupa’ya hem demiryolu hem de deniz yoluyla bağlayacağını anımsatarak şunları yazıyor: “Avrupa’nın Nesil Yol projesinden dışlanması çok değerliye mal olacak. Jenerasyon Yol’un Rusya’dan geçtiğini unutmayın. Avrupa’nın bu Avrasya mega projesine erişimini sürdürürken Rusya’ya kapılarını kapatması mümkün değil”.
Avrupa’yı kimlik krizi bekliyor
Fuller’in Avrupa’nın, gelecekteki global rolünü belirlemede artan bir kimlik krizine maruz kalacağı savı da epey kıymetli. Batı Avrupalıların, Avrupa dış siyasetinin 75 yıllık Amerikan egemenliğine boyun eğmesinden artık yorulduğunu söyleyen Fuller’e yanlış düşündüğünü söyleyen sanırım çıkmaz.
Fuller’in yazısında dikkatimi en çok şu kıymetlendirme çekti: “Batı bankalarındaki Rus fonlarına el konulması da dahil olmak üzere, ABD’nin Rusya’ya karşı uyguladığı büyük yaptırımların, dünyanın birçoklarının gelecekte büsbütün ABD dolarına dayalı bankacılık sistemini tekrar gözden geçirmesine neden olduğunu görüyoruz. Milletlerarası ekonomik araçların çeşitlendirilmesi Washington’un bir vakitler baskın olan ekonomik pozisyonu ile doları zayıflatabilir”.
Medya yozlaştı
“Ukrayna’daki ABD-Rus gayretinin en rahatsız edici yanlarından birinin, bağımsız medyanın büsbütün yozlaşması oldu” diyen Fuller şunları yazmış: “Aslında Washington, tüm Batı medyasını Ukrayna savaşını karakterize eden tıpkı ilahi kitabından müzik söylemeye yönlendirerek (‘hemfikir kılmak’ manasında bir benzetme. MKE) bilgi ve propaganda savaşını kazandı. Batı, bir ülkenin kendi içinde ideolojik güdümlü jeopolitik perspektifini bu kadar kapsamlı dayatmasına daha evvel hiç şahit olmamıştı. Elbette Rus basınına da güvenilmez. Soğuk Savaş günlerinde benzerini hiç görmediğim şiddetli bir Rus zıddı propaganda savaşının ortasında, önemli analistlerin bu günlerde Ukrayna’da gerçekte neler olup bittiğine dair objektif bir kavrayış için derinlere inmeleri gerekiyor”.
Rusya’nın karakteri Avrasyalılaşıyor
Rusya’nın jeopolitik karakterinin büyük olasılıkla kararlı bir formda Avrasya’ya gerçek eğildiği savı da var Fuller’in. Ukrayna’nın bu eğilimi (Avrasyacılığı) ağırlaştırdığını da söylüyor ki gerçeklik hissesi var. Fuller’e nazaran Çin ile Rusya artık, kararlı bir halde birbirine daha da “yakınlaştırıldı”. (ABD’nin beceriksizliğinin dolaylı sonucu demek istiyor). ABD’nin Rusya ile Çin işbirliğini engeleyebileceğinin bir fanteziden ibaret olduğunu belirten Fuller, “Rusya bilimsel parlaklığa, bol güce, güçlü ender minerallere, metallere sahipken, global ısınma da Sibirya’nın ziraî potansiyelini artıracak. Çin, Avrasya’da doğal bir iştirake dönüşecek güce katkıda bulunacak sermayeye, pazarlara, yetişkin beşere sahip” argümanını lisana getiriyor.
Sizi bilmem fakat bana çok enteresan geldi yazı. Fuller’in bu fikirlerinde yalnız olduğunu da sanmam. Ukrayna fiyaskosu ABD’de önemli sistem sorgulamalarına yol açacak üzere görünüyor.
Kissenger da Fuller de birebirini söylüyorsa “ormanda yangın büyük” demek ki.
