Anayasa Mahkemesi (AYM) Lideri Zühtü Arslan, ferdî müracaatlara ait, Anayasa Mahkemesinin ihlal kararlarının uygulanması konusunda büyük bir sorunun olmadığını söyledi.
Anayasa Mahkemesi Ulu Divan Salonu’nda düzenlenen “Bireysel Müracaatın 10. Yıl Dönümü Memleketler arası Sempozyumu”nda konuşan Arslan, 10 yıl evvel Türk hukuk sistemine ferdî müracaatın kazandırıldığını anımsattı.
Anayasal adaletin iki yolla sağlanmaya çalışıldığını belirten Arslan, bu yollardan birincisinin normların anayasaya uygunluğunun denetlenmesi, ikincisinin ise kişisel müracaat yoluyla yapıldığını söz etti.
Bireysel müracaat hakkının getirilmesini Türk hukuku ismine “dönüm noktası” olarak niteleyen Arslan, bir kurumun artıları ve eksilerinin değerlendirilmesinde birinci 10 yılın çok değerli olduğunu, ferdi müracaat hakkının getirildiğinde umut ve telaşın bir ortada bulunduğuna işaret etti.
Kaygının sebeplerinin başında uzun yargılama üzere sıkıntılar ve ağır iş yükü olduğunu anlatan Arslan, “Netice prestijiyle 10 yıl evvel yaşadığımız hislerden umut, azim ve irade tasaya galebe çaldı. Ve bugün kişisel müracaatın âlâ uygulama örneklerinden biri Türkiye’de yerleşti.” dedi.
Arslan, ferdî müracaatla Yüksek Mahkemenin vatandaşların direkt hayatlarına dokunan kararlar verebildiğini lisana getirdi.
– Bugüne kadar 450 bin müracaat yapıldı
Zühtü Arslan, konuşmasında, Anayasa Mahkemesinin iş yüküne dair bilgi verdi. Anayasa Mahkemesine, bilhassa 15 Temmuz darbe teşebbüsün akabinde sayısı 100 binleri aşan müracaatın yapıldığını bildiren Arslan, şöyle devam etti:
“Bugüne kadar Anayasa Mahkemesine toplam 450 bin civarında ferdi müracaat yapılmıştır. Anayasa Mahkemesi, bunlardan 327 binini karara bağlamıştır, hasebiyle elimizde şu anda derdest olarak yaklaşık 123 bin ferdî müracaat bulunmaktadır. Bu ferdi müracaatın 10 yıllık devrinde en yüksek sayısı söz etmektedir. Ancak şunu da belirtmem lazım, bu 123 bin derdest müracaatın 68 bini, yani yaklaşık yüzde 55’i makul müddette yargılanma hakkına ait şikayetlerden oluşuyor. Öbür bir tabirle uzun yargılama şikayetlerinden oluşuyor.”
Arslan, Anayasa Mahkemesinin bu süreçte yaklaşık 30 bin ihlal kararı verdiğini, bunlardan yüzde 60’ından fazlasının makul müddette yargılanma hakkına ait olduğunu, bu sayıya adil yargılanma hakkının ihlali kararlarının da eklenmesiyle toplam ihlal kararlarının yüzde 70’inin adil yargılanma hakkına ait olduğunu kaydetti.
Derdest ve ihlal sayılarının değerlendirildiğinde hemen çözülmesi gereken bir adil yargılanma sorununun olduğunu söyleyen Arslan, mahkemenin, kararlarında bu tahlilin nasıl olması gerektiğine dair tespitlere yer verdiğini, yeri geldiğinde de belirlenen yapısal sorunun tahlili için kararı TBMM’ye gönderdiğini söyledi.
Arslan, Yüksek Mahkemenin önündeki öbür problemin ise hak eksenli içtihat birikiminin sürdürülebilmesi olduğunu vurguladı.
– Pilot karar uygulamaları
Anayasa Mahkemesi Lideri Arslan, yüksek mahkemenin verdiği pilot kararlara da değindi. Bu kapsamda, mahkemenin verdiği kararın açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararlarına değinen Arslan, pilot kararlarda tespit edilen yapısal sorunun yasama organına gönderilerek, yasama organının yasal sıkıntıyı halletmesi gerektiğini belirtti.
Yargılamanın çok uzun sürdüğü durumlarda, buna ait şikayetin götürülebileceği bir makamın olmadığını ve ilgililerin durumu Anayasa Mahkemesine taşıdığını aktaran Arslan, buna ait bir müracaatta, Yüksek Mahkemenin ihlal ve tazminata hükmettiğini bildirdi.
Bu kararlarla birlikte, bu hususta bir tesirli yol oluşturulması istikametinde karar verildiğini kaydeden Arslan, “Buna ait bir tesirli yol oluşturmak zorundayız. Zira Anayasa Mahkemesi, ferdî müracaatta birinci elden bir inceleme yapmıyor, yapamaz. Bu ferdi müracaatın mantığına da ideolojisine de aksi. Ve bir manada Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne 4 ay müddet verdi, bu müddet içerisinde ‘bir düzenleme yapın ve tesirli bir yol oluşturun’ dedi.” sözlerini kullandı.
Arslan, bu istikametiyle Anayasa Mahkemesinin uzun yargılama sıkıntısında kişisel müracaata bakan tarafıyla çözdüğüne dikkati çekti.
– “AYM’nin kararları, ferdî müracaatta verdiği hak ihlali kararları uygulanmaktadır”
Zühtü Arslan, konuşmasında ferdî müracaatın geleceğine ait değerlendirmelerde de bulundu.
Bireysel müracaatın büyük bir kazanım olduğunu yineleyen Arslan, birinci 10 yılın sıkıntı geçtiğini lakin geleceğe taşınmasının değerli olduğunu lisana getirdi.
Bu kapsamda ferdî müracaatın ikincillik boyutunu herkesin ve bütün kurumların çok uygun anlaması gerektiğini vurgulayan Arslan, şöyle devam etti:
“Bireysel müracaat, Türkiye’nin bütün sıkıntılarının, temel haklara ait bütün sıkıntılarının Anayasa Mahkemesi tarafından birinci elden çözülebildiği bir hak arama yolu değildir. Kişisel müracaat, ikincil nitelikte bir hak arama yoludur. Münasebetiyle asıl değerlendirmeyi yapması gereken, ihlal tespitini yapması gereken derece mahkemeleridir, kamu makamıdır. Anayasa Mahkemesi, buralarda tahlil bulunamadığı takdirde devreye giren, girmesi gereken ve bir hak ihlali varsa tespit edip tazminini öngören bir kurumdur. Pilot kararda da söz ettiğimiz üzere birinci elden Anayasa Mahkemesi kişisel müracaatlara bakmamalı, derece mahkemeleri ve öteki kamu makamlar hak ihlallerini daha o etapta ele alıp çözümlemelidir.”
Bireysel müracaatın objektif tesirinin de çok uygun anlaşılması ve uygulanması gerektiğini tabir eden Arslan, subjektif tesirin ise bir karar verildikten sonra müracaatçının ziyanını gidermeye yönelik süreçler olduğunu söyledi.
Bu tarafta tekrar yargılama, tazminat üzere müracaatçının ziyanının karşılanması kapsamında mahkemelerin genel prestijiyle Anayasa Mahkemesinin verdiği ihlal kararlarına uyduğunu lisana getiren Arslan, “Bu manada aslında vakit zaman birtakım sorunlar yaşansa da Türk hukuk sisteminde bir problemin olmadığını düşünüyorum. Arızi birtakım aksaklıklar dışında Anayasa Mahkemesinin kararları, ferdî müracaatta verdiği hak ihlali kararları uygulanmaktadır. Bu manada çok büyük bir sorun kelam konusu değildir.” diye konuştu.
Zühtü Arslan, Yüksek Mahkemenin kararlarına ait objektif tesirin ise rastgele bir bahiste verilen ihlal kararı verdikten sonra tıpkı sorunun tekrar tekrar ferdi müracaata husus olmaması gerektiğini söyledi. Arslan, bunun da lakin kamu makamları ve lokal mahkemelerin birebir hususta verilmiş ihlal kararlarını dikkate alarak süreç yapması olarak bildirdi. Bunun yapılmadığı takdirde, Anayasa Mahkemesine yeni müracaatların yapılacağını belirten Arslan, bunun sürdürülebilir olmadığına işaret etti.
Yeni ihlallerin ortaya çıkmaması ismine yapılması gerekenlere de değinen Arslan, şu değerlendirmeleri paylaştı:
“Anayasa Mahkemesi, ferdî müracaatta tek tek sivrisinekleri öldürmek suretiyle bir gayret yürütemez. Yapılması gereken hak ihlaline sebep olan bataklığın kurutulmasıdır. Bunun için de kişisel müracaatın objektif tesirinin kamu kurumları tarafından çok uygun anlaşılması ve uygulanması gerekir. Yeni bir ihlalin ortaya çıkmasını, yeni bir müracaatın yapılmasını beklemeden Anayasa Mahkemesinin tespit ettiği prensip ve asılların hayata geçirilerek ihlallerin önünün kesilmesi gerekir.”
Sempozyuma, Avrupa Birliği (AB) Türkiye Delegasyonu Kısım Lideri Alexander Fricke, çevrim içi olarak Avrupa Kurulu İnsan Hakları ve Hukukun Üstünlüğü Genel Yöneticisi Christos Giakoumopoulos ile yerli ve yabancı hukukçular da katıldı.
PARAM OLSA ŞURAYA YATIRIRDIM DİYE DÜŞÜNME! 100.000 TL SANAL PARA İLE NELER YAPABİLECEĞİNİ ÇABUCAK GÖR!