Danıştay 8. Dairesince;
Kanun’da noter vekillerinin teminat yatıracağına ait bir düzenleme bulunmamasına karşın dava konusu Yönetmelik unsuruyla noter vekillerine teminat yatırma yükümlülüğü getirildiği ve davacının kendi iradesiyle görevlendirilmediği, talebi olmaksızın vekaleten atandığı anlaşıldığından, normlar hiyerarşisine karşıt olan dava konusu düzenleyici süreçte yer alan “noter vekilleri” ibaresinde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
İDDK bu kararı onayarak aşağıdaki konulara vurgu yapmıştır.
Noterliğin çeşitli nedenlerle boşalması halinde ise, yeni noter vazifeye başlayıncaya kadar noterliğin stajyer, başkatip yahut en kıdemli katip tarafından vekaleten yönetilmesine imkan tanınmıştır.
Noterliğin vekaleten yönetildiği periyotlarda, noterliğin gelirleri vekile ilişkin olmayıp, vekile yalnızca noterlik gelirinden fiyat ödenmektedir. Bu fiyatın ölçüsü da noter odası tarafından vekilin kendi aylık yahut fiyatından az olmayacak formda belirlenmektedir. Noterliğin aylık gayri safi gelirinden, noterlik aidatı, vekilin fiyatı ve noterliğin öbür masrafları ayrıldıktan sonra kalan ölçü vekil tarafından Türkiye Noterler Birliğine gönderilmektedir.
Dolayısıyla, noterliğin vekaleten yönetildiği periyottaki süreçlerden doğan ziyanların, bu devirdeki geliri sahiplenen Türkiye Noterler Birliği tarafından karşılanması gerekmektedir.
T.C.
DANIŞTAY
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No: 2021/2725
Karar No: 2022/793
TEMYİZ EDEN (DAVALILAR) : 1- … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- … Birliği
VEKİLİ : Av. …
KARŞI TARAF (DAVACI) : …
İSTEMİN KONUSU:
Danıştay Sekizinci Dairesinin 16/04/2021 tarih ve E:2020/5564, K:2021/2355 sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem:
13/07/1976 tarih ve 15645 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Noterlik Kanunu Yönetmeliği’nin 76. hususunun 1. fıkrasında yer alan “noter vekilleri” ibaresinin iptali istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Sekizinci Dairesinin 16/04/2021 tarih ve E:2020/5564, K:2021/2355 sayılı kararıyla, Danıştay İdari Dava Daireleri Heyetinin 19/12/2019 tarih ve E:2019/2357, K:2019/6726 sayılı adap istikametinden bozma kararına uyularak;
1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 33., 38., 44., 162. ve 197. unsurları ile Noterlik Kanunu Yönetmeliği’nin 76. unsurunda yer alan kurallar aktarılarak,
Dosyanın incelenmesinden; davacının … Noterliğinde Başkatip olarak misyon yaptığı, … Noterinin naklen diğer noterliğe atanması üzerine … Cumhuriyet Başsavcılığınca noter vekili olarak görevlendirildiği, … Cumhuriyet Başsavcılığı huzurunda noterliğin bölüm teslimi ile ilgili düzenlenen 13/11/2015 tarihli Tespit ve Teftiş Tutanağına nazaran üstlendiği vazife sebebiyle … Noterliğinin 2014 yılı gayrisafı geliri olan 961.725,21-TL üzerinden, dava konusu Yönetmeliğin 76. unsurunda yer alan “noter vekili” ibaresi uyarınca 48.086,26-TL meblağında teminat yatırması gerektiği, noter vekiline vekillik vazifesi sebebiyle aldığı maaş oranında ek vekillik fiyatı dışında ayrıca bir tazminat yahut ek fiyat ödenmediği, bu durumda vekil tarafından yönetilen ve net geliri hiçbir risk ve maddi külfet yüklenmeksizin Türkiye Noterler Birliğine ilişkin olan bir noterliğin vekillik devrindeki türel, cezai ve maddi sorumluluğu, elde edilen karı sahiplenenin bilakis hizmet veren vekile yüklendiğinden, Yönetmeliğin 76. hususunda yer alan “noter vekili” ibaresinin hukuka karşıt olduğu ileri sürülerek bakılan davanın açıldığının anlaşıldığı,
1512 sayılı Kanun’un 38. hususunda, noterlik mesleğine girenlerin, vazifeye başladıkları tarihten itibaren iki ay içinde noterliğin bir yıllık gayrisafı gelirinin %5 ‘i oranında teminat vereceği, noterlerin birinci yılı takip eden yıllarda da önceki yıla ilişkin fiili gayrisafi gelirlerinin %1’ini o yılın şubat ayı sonuna kadar teminat olarak vereceği ve teminat parasının noterlerin vazifeleri hasebiyle sebep olabilecekleri ziyanlara ve bu yüzden haklarında verilebilecek para cezasına karşılık teşkil edeceği belirtilmesine karşın, dava konusu Yönetmeliğin 76. hususunda, noterlik mesleğine girenler ile noter vekilleri ve süreksiz yetkili noter yardımcıları tarafından misyona başladıktan sonra bu hususta belirtilen bankalara teminat yatırılacağının düzenlendiği,
Normlar hiyerarşisi olarak bilinen temel hukuk prensibine nazaran, normlar ortasında altlık ve üstlük münasebetinin kelam konusu olduğu ve her normun geçerliliğini bir üst hukuk normundan aldığı, öteki bir anlatımla normlar hiyerarşisinin, her türlü normun hiyerarşik olarak bir sıra dahilinde sıralanması ve birbirine bağlı olması manasına geldiği; bunun doğal sonucu olarak, hiyerarşik sıralamada daha altta yer alan bir normun, kendisinden üstte bulunan norma karşıt kararlar içeremeyeceği, bir öteki deyişle alt norm niteliğindeki düzenleyici süreçlerin, bir hakkın kullanımını üst normda öngörülmeyen bir biçimde daraltamayacağı yahut kısıtlayamayacağı; hasebiyle, düzenleyici bir süreç olan yönetmeliğin kendinden evvel gelen kanun kararlarına karşıt düzenlemeler getiremeyeceğinin kabul edilmesi gerektiği,
Bu durumda, destek Kanun’da noter vekillerinin teminat yatıracağına ait bir düzenleme bulunmamasına karşın dava konusu Yönetmelik unsuruyla noter vekillerine teminat yatırma yükümlülüğü getirildiği ve davacının kendi iradesiyle görevlendirilmediği, talebi olmaksızın vekaleten atandığı anlaşıldığından, normlar hiyerarşisine karşıt olan dava konusu düzenleyici süreçte yer alan “noter vekilleri” ibaresinde hukuka uyarlık bulunmadığı gerekçesiyle, dava konusu düzenlemenin iptaline karar verilmiştir.
TEMYİZ EDENLERİN ARGÜMANLARI:
Davalı yönetimler tarafından, 1512 sayılı Kanun’un 197. unsurunda, bu Kanun’da yer alan noterlere ait kararların, husus metninde sayılan konular ve Kanun’daki öbür ayrıcalıklar gizli kalmak üzere, görevlendirilen noter vekillerine de uygulanacağının düzenlendiği, Kanun’un 197. hususunda istisna tutulan ayrıcalık kapsamında bir durumun kelam konusu olmadığı, hasebiyle Kanun’un 38. unsuruyla getirilen teminat yatırma yükümlülüğünün noter vekilleri hakkında da uygulanacağı, dava konusu düzenlemede hukuka karşıtlık bulunmadığı ileri sürülmektedir.
KARŞI TARAFIN SAVUNMASI:
Davacı tarafından, Danıştay Sekizinci Dairesince verilen kararın yol ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.
DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ NİYETİ:
Temyiz isteminin reddi ile Daire kararının gerekçeli onanması gerektiği düşünülmektedir.
TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Yargıcının açıklamaları dinlendikten ve evraktaki dokümanlar incelendikten sonra, belge tekemmül ettiğinden davalı yönetimlerden Adalet Bakanlığının yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıyeten bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:
İNCELEME VE MÜNASEBET:
MADDİ OLAY:
Davacı, … Noterliğinde Başkatip olarak misyon yapmaktadır.
… Noterinin naklen diğer noterliğe atanması üzerine boşalan noterliğe 1512 sayılı Kanun’un 33. unsuru uyarınca noter vekili olarak görevlendirilmiştir.
İzmir Cumhuriyet Başsavcılığı huzurunda noterliğin zaman teslimi ile ilgili düzenlenen 13/11/2015 tarihli Tespit ve Teftiş Tutanağına nazaran üstlendiği misyon sebebiyle … Noterliğinin 2014 yılı gayrisafı geliri olan 961.725,21-TL’nin %5’ine tekabül eden 48.086,26-TL meblağında teminat yatırması gerekmiştir.
Bunun üzerine temyizen incelenen dava açılmıştır.
İLGİLİ MEVZUAT:
1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun “Boşalan noterliğin vekaleten yönetimi” başlıklı 33. unsurunda, “Her ne sebeple olursa olsun boşalan birinci, ikinci yahut üçüncü sınıf bir noterliği, atanan noter misyona başlayıncaya kadar o noterlikte çalışan ve stajının altı ay’ını tamamlamış olan stajiyer, bu durumdaki stajiyerler birden fazla ise kıdemlisi, o noterlikte bu durumda stajiyer yoksa noter odasının uygun bulacağı ve görevlendireceği birebir durumdaki stajiyer, bunlardan hiç birisi bulunmadığı takdirde o noterliğin başkatibi, onun da engelli bulunduğu hallerde en kıdemli katibi vekaleten yönetir.
Noterlikte bu işi görecek katip bulunmadığı takdirde, Cumhuriyet savcılığının bildirmesi üzerine, adalet kurulu tarafından atanacak icra müdürü, icra müdür yardımcısı yahut kâfi bir adalet memuruna bu iş gördürülür. İşin yürütülmesinde yetersiz kaldığının kontrollerde belirlenmesi halinde vekil her vakit değiştirilebilir.
Yukarıki fıkralar mucibince noterliği yürüten görevliye, kendi aylık yahut fiyatından az olmamak üzere, noter odası tarafından tayin olunacak fiyat, noterlik gelirinden ödenir. Lakin, bu fiyat noterliğin aylık safi gelirinin yarısından fazla olamaz.
Vekilin daire dışında şahsen yapacağı süreçlerden alınacak yol ödeneği dahil noterliğin, aylık gayri safi gelirinden, noterlik aidatı vekilin fiyatı ve noterliğin başka masrafları ayrıldıktan sonra kalanı, gelir ve masrafın müfredatlı listesi ile birlikte en geç müteakip ayın onbeşine kadar vekil tarafından Türkiye Noterler Birliğine gönderilir.” kararına yer verilmiştir.
1512 sayılı Kanun’un “Teminat” başlıklı 38. unsurunda, “Noterlik mesleğine girenler, misyona başladıkları tarihten itibaren iki ay içinde, noterliğin bir yıllık gayrisafi gelirinin % 5’i nispetinde teminat verirler. Teminat yalnız para olabilir.
Yeni açılacak olan noterliklerin teminatı noterliğin ilanında gösterilen kestirimi gayrisafi gelir üzerinden ödenir.
Noterler, birinci yılı takibeden yıllarda da bir önceki yıla ilişkin fiili gayrisafi gelirlerinin % 1 ini o yılın Şubat ay’ı sonuna kadar teminat olarak verirler.
Teminat parası, sermayesinin yarısından fazlası Devlete ilişkin bulunan ulusal bir bankaya yatırılır. Bu bankalar yönetmelikte gösterilir.
Teminat parası noterlerin misyonları dolayısiyle sebep olabilecekleri ziyanlara ve bu yüzden haklarında verilebilecek para cezasına karşılık teşkil eder. Bu paralar diğerine temlik ve terhin edilemez. Haciz, 49 uncu unsur yeterince, dönem süreci sırasında alıkonulacak ölçüden artakalanı için mümkündür.
Teminat paralarını mühleti içinde yatırmıyan yahut noksan yatıran notere, Adalet Bakanlığınca teminatını tamamlaması için bir ay’ı geçmemek üzere uygun bir mühlet verilir. Bu mühlet içinde de teminatını tamamlamıyan noter istifa etmiş sayılır.” kararı yer almıştır.
Anılan Kanun’un “Noterlere ilişkin kararların uygulanması” başlıklı 197. unsurunda, “Noterlere ilişkin kararlar, aşağıdaki konular ve kanundaki başka ayrıcalıklar gizli kalmak üzere, bu kanun uyarınca görevlendirilen noter vekilleri ile süreksiz yetkili noter yardımcıları hakkında da uygulanır.
Noterlere vekalet eden icra müdürü, icra müdür yardımcısı ve adalet memurları ile süreksiz yetkili noter yardımcıları hakkında noterlik vazifelerinden ötürü verilen meslekten çıkarma cezası, bunların temel vazifelerinden de çıkarılmalarını gerektirir.
Notere vekalet eden noter stajiyeri hakkında 146 ncı ve noter katibi hakkında 148 inci unsurda yazılı disiplin cezaları uygulanır.
Noter vekilleri, olağan noterlik süreçlerinin görülmesi dışında, noterin yazılı muvafakati alınmadıkça noterliğin durumuna ve noterin mamelekine etki edecek biçimde bir tasarufta bulunamazlar.
Bu Kanunun noterlerin atanması, Türkiye Noterler Birliği, topluluk sigortası, hastalık ve müsaadeye ait kararları icra müdürü, icra müdür yardımcısı ve adalet memurlarından tayin edilen noter vekilleri ile süreksiz yetkili noter yardımcıları hakkında uygulanmaz.
” kararına yer verilmiştir.
13/07/1976 tarih ve 15645 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Noterlik Kanunu Yönetmeliği’nin “Teminat parasının yatırılacağı bankalar” başlıklı 76. unsurunun 1. fıkrasında ise, “Noterlik mesleğine girenler ile noter vekilleri ve süreksiz yetkili noter yardımcılarının vazifeye başladıktan sonra, Noterlik Kanununun 38. unsuru kararı uyarınca vermeleri zarurî bulunan teminat paralarının yatırılacağı bankalar aşağıda gösterilmiştir…” kararı yer almıştır.
HUKUKİ KIYMETLENDİRME:
Uyuşmazlık, noterliğin bir vekil tarafından vekaleten yönetildiği devirlerde vekilden teminat alınıp alınmayacağına ilişkindir.
1512 sayılı Kanun’a nazaran, teminat parası, noterlerin misyonları hasebiyle sebep olabilecekleri ziyanlara ve bu yüzden haklarında verilebilecek para cezasına karşılık teşkil etmektedir. Bu nedenle, noterlik mesleğine girenlerden, vazifeye başladıkları tarihten itibaren iki ay içinde, noterliğin bir yıllık gayrisafi gelirinin %5’i oranında, birinci yılı takip eden yıllarda da bir evvelki yıla ilişkin fiili gayrisafi gelirlerinin %1’i oranında teminat alınmaktadır.
Noterliğin çeşitli nedenlerle boşalması halinde ise, yeni noter misyona başlayıncaya kadar noterliğin stajyer, başkatip yahut en kıdemli katip tarafından vekaleten yönetilmesine imkan tanınmıştır.
Noterliğin vekaleten yönetildiği devirlerde, noterliğin gelirleri vekile ilişkin olmayıp, vekile yalnızca noterlik gelirinden fiyat ödenmektedir. Bu fiyatın ölçüsü da noter odası tarafından vekilin kendi aylık yahut fiyatından az olmayacak biçimde belirlenmektedir. Noterliğin aylık gayri safi gelirinden, noterlik aidatı, vekilin fiyatı ve noterliğin başka sarfiyatları ayrıldıktan sonra kalan ölçü vekil tarafından Türkiye Noterler Birliğine gönderilmektedir.
Dolayısıyla, noterliğin vekaleten yönetildiği periyottaki süreçlerden doğan ziyanların, bu devirdeki geliri sahiplenen Türkiye Noterler Birliği tarafından karşılanması gerekmektedir.
Diğer taraftan, noter vekillerine teminat yatırma konusunda bir mali yükümlülük getirilebilmesi için, Kanun’da bu konunun açıkça karar altına alınması gerekmektedir. 1512 sayılı Kanun’da ise noterlik mesleğine girenlerin teminat yatıracağı belirtilmiş olmakla birlikte, noter vekillerinin de teminat yatırması gerektiğine ait açık bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Bu durumda, noter vekillerinin de teminat yatırması gerektiğine ait dava konusu Noterlik Kanunu Yönetmeliği’nin 76. unsurunun 1. fıkrasında yer alan “noter vekilleri” ibaresinde hukuka uygunluk görülmemiştir.
Bu prestijle, dava konusu düzenlemenin iptali yolundaki temyize mevzu Daire kararında sonucu prestijiyle hukuka karşıtlık bulunmamaktadır.
KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı yönetimlerin temyiz istemlerinin reddine,
2. Dava konusu düzenlemenin iptaline ait Danıştay Sekizinci Dairesinin temyize bahis 16/04/2021 tarih ve E:2020/5564, K:2021/2355 sayılı kararının üstte belirtilen münasebet ile ONANMASINA,
4. Kesin olarak, 09/03/2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.