Sri Lanka’da ülke tarihinin en büyük protesto şovları sonucu Devlet Başkanı’nın istifa etmesine yol açan sıkıntılar yalnızca bu ülkeye mahsus değil. Bölge ülkelerinde yaşanan gibisi meseleler nedeniyle yeni yeni kriz haberlerini duyacağız yakında.
Nepal Sri Lanka’laşmak üzere
Gittikçe büyüyen ekonomik problemler nedeniyle Nepal de önemli bir krizle karşı karşıya gelmek üzere örneğin. Ülkenin döviz rezervleri geçen yılın Temmuz’undan beri azalıyor zira. Bu yılın Mart ayında döviz rezervinin yalnızca yüzde 18 oranında bir artış gösterdiği belirtilmişti, bu yalnızca altı aylık ithalata yetecek bir ölçü. Bu nedenle Nepal hükümeti de tıpkı Sri Lanka’nın yaptığı üzere araba, kozmetik, altın, gümüş başta olmak üzere tüm lüks eserlerin ithalatını yasakladı. Ayrıyeten, yakıt meşakkatinin üstesinden gelmek için çalışma günlerini beşe indirdi. Dış borç açısından Nepal, 2015’te yüzde 25 iken 2022’de yüzde 40’a yükselen borç oranıyla Sri Lanka’nın akıbetine yanlışsız süratle gidiyor.
Pakistan patlayacak Maldivler berbat durumda
Zaten nerdeyse her yıl, “Çökmekte Olan Ülkeler Listesi”nde yer alan Pakistan’da önemli hem de çok önemli kriz patlak vermek üzere. Zira bu ülkenin de döviz rezervleri en düşük düzeyde. Bir evvelki Başbakan İmran Han‘ın popülist siyasetleri sayesinde ticaret açığı 39 milyar dolara çıkmıştı. Durum o kadar makus ki, yeni Başbakan Şehbaz Şerif‘in birinci önceliklerinden biri, Suudilerden, verecekleri 4,2 milyar dolarlık krediyi artırmalarını istemek olacak.
Maldivler de hiç de inançlı pozisyonda değil ekonomik açıdan. Ülkenin GSYİH’sının en büyük kısmını dışarıdan aldığı petrol oluşturuyor. Turizmden büyük geliri olan ülkeye gelen turistlerin yüzde 20’sinin Rusya ile Ukrayna’dan geldikleri düşünülürse şu sıralar bu gelirden de büyük oranda mahrum kaldıkları anlaşılabilir.
Dünya Bankası’nın 2019 Raporu’nda pandemiden evvel bile Güney Asya ülkelerinde ekonomik krizlerin işaretlerine yer veriliyordu. Halbuki bölge 2014’ten 2019’a kadar “dünyanın en süratli büyüyen bölgesi” olarak değerlendiriliyordu. Lakin artık büyük krizler bölgesi haline geliyor Güney Asya. Bunun nedeni elbette yapısal başarısızlıklar. Lakin nedense krizlerden ilgisi olmayan ülkeler sorumlu tutuluyor. Örneğin Sri Lanka’da, Çin’e olan borç yüzünden krizin derinleştiğini ileri sürenler var ki gerçek söylemiyorlar. Zira Sri Lanka’nın Çin’e olan borcu tüm dış borçlarının içinde yüzde 10 kadar bir oranı oluşturuyor.
Kredilere çok itimat sorunu
Yapısal başarısızlıklar derken bunu örneklemek gerek. Pakistan ile Sri Lanka’da en kıymetli sıkıntılardan biri, berbat ihracat performansları nedeniyle kredilere, döviz havalelerine çok güvenmeleridir. Nepal, Pakistan, Sri Lanka’nın ihracatları son yirmi yılda düşüşler yaşadı. Örneğin Sri Lanka’nın ihracatının GSYİH’ye oranı 2000 yılındaki yüzde 39’dan 2022’de yüzde 16’ya düştü. Nepal’in ihracatının GSYİH’ye oranı 2000 yılındaki yüzde 23’ten yüzde 6.8’e düştü. Pakistan’ın ihracatının GSYİH’ye oranı 2003’te yüzde 15’ten yüzde 10’a geriledi (Bölgede süratli bir gelişme gösteren Bangladeş’i başka tutmak lazım. İsmi geçen ülkenin ihracatının GSYİH’ya oranı 2000’de yüzde 12’den 2019’da yüzde 15’e yükseldi). Sri Lanka’nın da Nepal’in de dövizi rezervlerini korumak gayesiyle zarurî olmayan ithalata kısıtlama getirmeleri geç kalmış bir tedbir. Bilhassa Sri Lanka için.
İki ülke başarılı
Bazı Güney Asya ekonomilerindeki krizler bölgenin imajını bozdu fakat Bangladeş ile Hindistan ihracatı teşvik etmeye, üretimi artırmaya, ihracatı çeşitlendirmeye odaklandı. İki ülke aşılar da dahil olmak üzere savunma teçhizatı ile ortak ilaç üretimine başlamak için Kapsamlı Ekonomik İştirak Muahedesi imzalamak üzere. Bu iki ülkenin bu adımları da gösteriyor ki, krizi önleyecek ya da hafifletecek tedbirler istikrarlı, sol eğilimli, halkçı siyasetlerle mümkün. Bölge ülkeleri, emperyalist mali kurumlarla girdikleri bağlar nedeniyle yaşadıkları krizleri biraz da kendileri üretiyor. Hükümetler yolsuzluğa bulaşmış durumda. Akraba kayırmacılığı yüksek düzeyde, ülkenin var olan zenginliğini sömüren güçlerle işbirliği yapan hükümetler var.
Yani krizde olsa da durumu yönetim edebilen Hindistan ile büyük bir atılım gerçekleştiren Bangladeş dışında bölgeden yakında önemli kriz haberleri gelmesi güçlü bir mümkünlük. Nepal, Pakistan üzere ülkeler patlamak üzere.
Sri Lanka tahminen de başlangıç.
