Prof. Dr. İlber Ortaylı, Sözcü müellifi Ruhat Mengi’nin sorularını yanıtladı.
“Bazı bahislerde âlâ bir birleşme, mesela seçim güvenliğini, seçim vakti mali siyasetlerin kontrolünü sağlarlarsa, önemli bir teşkilatlanmayı başarırlarsa bence en önemli şey o” diyen Ortaylı, “Aklı başında bir Türk entelektüeli, reisicumhur çağırırsa hangi partiden olursa olsun sarfiyat, onun davetine uyar, sonuna kadar ona danışmanlık yapar. Hepimiz masraf yardım ederiz, bu görevdir fakat bilmiyorum gelen kişi yeniden hemşerilerini, kendi yandaşlarını filan kayırırsa memleketin artık buna tahammülü yok” diye konuştu.
‘Seçilecek cumhurbaşkanı isterse ona danışmanlık yaparız’
Ortaylı, “Geçen devirde de görevdi lakin sizin üzere danışmanlar yoktu…” hatırlatmasına “Hayır, geçen periyotta görev değildi, o periyotta gitmezdim, zira ben partili değilim lakin artık farklı olacak, durum değişecek, çok değerli bu” diye cevap verdi.
‘Hilafet geri gelmez, zira hilafet Bohemia kristali üzeredir, kırılır, gider’
Ortaylı, “Yakın Tarihin Gerçekleri kitabınızda “Cumhuriyetin Osmanlı’yı reddetmediği” de anlatılıyor. Halbuki iktidar partisi daima Cumhuriyetçilerin Osmanlı’yı reddettiğini öne sürdü, hala Osmanlı’yı yaşatma isteğini de görüyoruz. 2023’te ‘davamız’ dedikleri davanın hilafeti, sultanlık rejimini geri getirmek olduğunu tez edenler var. Bu mümkün mü?” sorusuna da şöyle karşılık verdi:
“19’uncu yüzyılda Sultan Abdülmecit, Sultan Abdülaziz periyodunda sultan hükümetin gerisinde kalmıştır, Abdülhamit Babıali’yi bastırmıştır. Abdülhamit’i sevmek öteki bir şey, onun kaidelerine sahip olmak öteki bir şey, bu çok kıymetli, muhakkak vasıfları, nitelikleri var, herkes Abdülhamit olamaz. Abdülhamit kozmopolit bir imparatorluğun başında, onu tanıyor ve gereklerini yerine getiriyor. Başka tarafta kimi noksanları var, donanma çok ihmal edilmiş, geriye hiçbir şey kalmamış. İkincisi sansür sıkıntısı, o yeterli bir şey değil. Sen sansürle asıl ayaklanan ve İmparatorluğa karşı kastı olan azınlıklara bir şey yapamıyorsun. Yayın organları dışarda, basılıyor geliyor. Cumhuriyet’te Osmanlı’yı reddetme durumu kelam konusu değildir. Bugün Türkiye, askeri bakımdan birçok Avrupa ülkesinin önündedir.
Hilafet geri gelmez, zira hilafet Bohemia kristali üzeredir, kırılır, sarfiyat. Kırıldığı yerden onu bir daha bitiştiremezsin, eski görünümü kaybolur. Porseleni bağlarsın, tınısı masraf lakin kristali hiç bağlayamazsın. Hilafet kurumu aslında 20’nci yüzyılla birlikte fonksiyonunu yitirmiş bir kurum olduğu için kaldırılması Cumhuriyet’in iç ve dış siyasetini kıymetli bir biçimde etkilemedi. Bundan sonra saltanat da gelmez, hilafet de gelmez, bunu herkes aklından çıkarsın.”
‘Yeni iktisat siyaseti olmadı, takımlarını düzgün kuramadı, rekabeti kaldırdı’
Ortaylı, Mengi’nin “İktidarın Osmanlı hayranlığı var lakin Osmanlı’da var olan üretimi taklit etmediler. Türkiye üretmiyor, her şeyi dışardan aldığı için de iki yakası bir ortaya gelmedi” demesi üzerine de iktisada ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Yapamadı, yeni iktisat siyaseti olmadı, takımlarını güzel kuramadı, rekabeti kaldırdı, rekabetin kalkması çok berbat, “Ben bu işleri şu şahıslara vereceğim dersen” ve verirsen bu türlü olur işte. Bakan Nebati maliyecilerin tahminen en berbatı değil fakat onunla alay edenler yalnızca muhalifler mi, kendi partisindekiler de alay ediyor, sonra da adamı oraya koyuyorlar, bu dürüst bir davranış mı? Yani sen birini “Bu benim bakanım” diye koyuyorsun, bırak muhalifleri kendi adamların en başta onu iğneliyorlar ve ben bunu çok ayıp buluyorum.
Batmış iktisat, adam geldiği gün felaketin üstüne oturmuş esasen, farkında değil, o öteki. Kaç lirayla devraldılar, neredeyse dolarla TL eşitti, değil mi, 20 yılda geldiğimiz yer aşikâr, Nebati’yi mi bekliyordu o yani. Her memlekette az bulunan iki cins adam vardır; birisi hariciye memurlarıdır, en kıymetlisi de maliye memurlarıdır. Hitler bile Almanya iktisadı batık olduğu için kendisine önerilen maliyecinin bütün koşullarını kabul etmiştir. “Emirleri sizden alırım, muavinim Yahudi’dir” dediğinde bile sesini çıkarmamıştır. Her memlekette bunların sayısı çok azdır. Değerini bilmediğiniz vakit bu türlü başınız kaygıdan kurtulmaz.”
