Aman durun. Öldürüldüğü falan yok büyük sanatkarın. Toplumsal medyada bir müddettir, sık sık öldürüldüğüne şahit olduğumuz için, bu başlığı uygun gördüm. Yoksa, en son Bostancı Kültür Merkezi’nde bir TKP etkinliğinde, iki koltuk ötemde, aslanlar üzere sağlıklı bir biçimde oturuyordu. Pahalı Salman’a uzun bir ömür diliyorum.
Yanına gidip bu söylentiler için ne düşündüğünü soramadım doğal. Yakışık almazdı. Lakin o da ikide bir öldüğünün ileri sürülmesiyle uğraşmaktan bıkıp işi latifeye vuruyor artık. En son “öldüğü” haberleriyle “Çok uygun adamdım, yattığım yer incitmesin. Yalnız Cebeci Mezarlığı’nda yer bırakmadım yeminle” diyerek, dalgasını geçtiğini gördüm.
Bir çeşit hastalık
Haklı. Böylesine bir durumla nasıl çaba edilebilir ki? En yeterlisi gırgıra vurup, bu iddiayı ortaya atanların yaptıklarından vazgeçmesini beklemek. Geçerler mi, orası kuşkulu işte. Zira bu da bir cins “hastalık”. Tez sahibini herhalde keyiflendiren bir tarafı var ki sonuçlarını, “öldürdükleri” insanların yakınlarını, sevenlerini nasıl üzdüklerini düşündükleri yok bu hastaların. E hastalık işte, doğal bu türlü davranmaları.
Pareidolia, yani Sanrı deniyor bu duruma. Bazılarının, kamusal figürlerin tavırlarından, seslerinden, mimiklerinden ya da uzun mühlet ortada görünmeyişlerinden iletiler çıkararak savlar ortaya atmasının nedeni bu Pareidolia işte. Sanrı lakin kısmen iradi bir sanrı bu. Evvel kendini inandırıyor bu durumdan muzdarip olan.
İddia sahibine ne kazandırıyor pekala? Öncelikle tatmin duygusu veriyor alışılmış. Akabinde yalnızca kendisinin kurguladığı bir “teori”ye sahip olmanın keyfi. Sonrasında argümanının yaratacağı etkinin/dalgalanmanın sorumlusu olma memnunluğu.
McCartney: En uygun örnek
Dünyada da örnekleri var. Bir orta, yıllar evvel, (80’lerin sonu ile tüm 90’lar boyunca) efsanevi İngiliz müzik mecmuası Melody Maker’ı delicesine okurdum. Tutkunuydum epey. Mecmuada unutulmayan Beatles topluluğunun üyesi Paul Mc Cartney’in ömrü üzerine bir yazıda rastlamıştım; meğerse 1967’de de McCartney’nin aslında öldüğü, görüp bilinen McCartney’nin dublörü olduğu ileri sürülmüş önemli ciddi. Argümana nazaran sanatçı kümedeki arkadaşlarına sonlandığı bir gün bindiği arabasıyla kaza yaparak ölmüş. Şirketi de hayranlarının üzülmemesi için ona çok benzeyen birini tutmuş.
İddiadır, ne kadar inananı olabilir demeyin. Yıllarca sürdü bu inanış. Elbette bunu ileri sürenlerin de kimi “kanıtları” var. Mc Cartney’nin kimi müziklerindeki subliminal bildiriler örneğin. Kimi müziklerde yer alan “Paul öldü”, “Paul’ü gömdüm” üzere tabirler de “kanıt”tı haliyle. Günümüzde de az sayıda inananı hâlâ olsa da vakitle unutuldu bu sav. Lakin uzun müddet inanılmasının bir öbür nedeni de ünü arttıkça McCartney’nin medyayla, halkla daha az yüz yüze gelmesi. Tüm bunlar hayranlarının bir kısmında Pareidolia tesiri uyandırmış demek.
İddiaya en çok inananlar herhalde McCartney’den hoşlanmayanlardı kuşkusuz. Bunlar bir de sanatkarın 1967’den sonra birinci tanındığı andan farklı davrandığına inandırmışlardı kendini.
‘Öldürülmeyen’ yok
Pareidolianın bir özelliği de inanmak istediğimize inanmak, bunun için münasebetler bulmak. İlyas Salman için “öldü” söylentisinin kaynağı muhtemelen “ortalıkta” görünmeyişi. Ortalıktan kasıt sinemalar çevirmemesi ise bu hakikat olabilir, meğer Salman toplumsal mevzulara hassas hatta taraf bir figür, münasebetiyle epey “ortalıkta”. Sevmeyenlerinin (duyarlılığına öfke duyanların) “biraz da temenni niyetiyle- ortalığa “öldü” argümanını atması, o sevmeyenlerin “haberi” birinci duyduklarında keyifli olmalarına da yol açıyor alışılmış ki. “Anlık” bir memnunluk da olsa bunu hissetmek isteyenler var elbette. Pareidolianın “kurbanı” çok. Sylvester Stallone, Johny Deep, Jackie Chan, Morgan Freeman, Eminem, Eddie Murph. Daha kaçları.
Yaşarken öldüğü sav edilenlerin yanı sıra öldükleri halde yaşadıkları argüman edilenler de var olağan. Pareidolia bu türlü bir şey. John F. Kennedy’nin, Elvis Presley’nin, Michael Jackson’ın, Hitler’in ölmediğini ileri sürenler tonla. Bu yeni bir olgu da değil üstelik. Mark Twain‘in Tom Sawyer ile Huckleberry Finn kitaplarını okuduysanız orada da mevzu edildiğini anımsayacaksınız. Demek ki epey uzun bir tarihi var bunun.
Yukarıda sıraladığım nedenlere karşın yeniden de argüman sahiplerinin eline ne geçtiğini anlayabilmiş değilim olağan. Aklıma gele gele Pareidolia muzdariplerinin doğal gündemin akışını bozarak kendini kıymetli hissetmek istemeleri geliyor. Budur herhalde.
Münir Özkul’u, Nuri Alço’yu, İlyas Salman’ı daima “öldürmenin” ne tıp bir hazzı olduğunu da ise çözebilmiş değilim. Gerçekte kimseyi öldüremeyecek olanların “duygusal katil” olma hevesleri mi vardır bilemem olağan.
Neyse.
İlyas Salman yaşasın kâfi ki.
Pareidoliklerin de “hevesleri” kursaklarında kalsın.
