Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan‘ın “Faiz sebep, enflasyon sonuçtur” ve “Faiz ve enflasyonla uğraşta nas ne diyorsa onu yapacağız” tezlerini temel alarak Eylül 2021’de oluşturulan Yeni İktisat Modeli, ekonomiyi güzelleştireceği yerde daha da hasta etti. Bahçeşehir Üniversitesi Milletlerarası Finans Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hakkı Öztürk, faizi düşürmek için Yeni İktisat Modeli diye lanse edilen modelin Türkiye’nin dövizle borçlanma faizini de, risklerini de en yükseğe çıkararak halkı yoksullaştırdığını söyledi. Yeni İktisat Modeli ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) faiz indirimlerinin Türkiye’nin yurt dışı borçlanmasında ödediği dolar cinsinden faizleri kabaca yüzde 4.5-5’ten (Eylül 2021) yüzde 11.5- yüzde 11.8’e çıkararak son yılların en yüksek düzeyine ulaştırdığını belirten Öztürk, “Eylül 2021’de TCMB tarafından faiz indirimlerine başlanacağı sinyalinin verilmesi ve akabinde yapılan 500 baz puan faiz indirimi ile yeni iktisat modeline geçildiğinin halka lanse edilmesinin maliyeti hem Türk halkına hem de devlete ağır oldu ve olmaya da devam ediyor” dedi. Öztürk, faiz indirimleri ile başlayan yeni iktisat modeline geçişin olumsuz sonuçlarını ise şöyle sıraladı:
- Kur muhafazalı mevduat ve döviz fazlası olan şirketlere TL kredi yasağına karşın dolar/TL kuru Eylül 2021’de 8.3’ten 17.49’a yükseldi.
- 5 yıllık kredi risk primi CDS 366 puandan 888 puana çıktı.
- Türkiye Eurobond faizleri kabaca yüzde 4.5’ten yüzde 11.5’lere yükseldi.
- TL cinsi devlet tahvili faizleri de yükseldi (her ne kadar TCMB’nin bu devlet tahvilleri almasına ve getirilen düzenlemelerle bankaların da devlet tahvili almak zorunda bırakılmasına rağmen).
- Ortalama ticari kredi faizleri arttı.
- Cari açık arttı.
- TCMB rezervleri arttı.
- Geniş tarifli işsizlik yüzde 21.9’dan yüzde 22.4’e yükseldi.
Eylül 2021’de yüzde 19.58 olan resmi TÜFE enflasyonu yüzde 78.62’ye yükselerek (hissedilen çok daha fazla) halkın satın alma gücü daha da azaltarak yoksullaştırdı.
‘Gelişmekte olan ülkeler içinde en olumsuz etkilenen Türkiye’
Özellikle 2022 Mart ayında başlayan Fed’in faiz artırımları ve sıkılaşması ile doların güçlenmesi ve bundan sonra da faiz artırımlarının devem edeceği ve doların daha da güçleneceği beklentisi ile global rüzgarın tüm gelişmekte olan ülkeler (GOÜ) açısından tersten esmeye başladığını vurgulayan Öztürk, “Bununla bir arada Türkiye’de yapılan makro siyaset yanılgıları ve bu yanlışlarda ısrar edilmesinden ötürü Türkiye bu süreç içerisinde öteki GOÜ’lere göre en olumsuz etkilenen ülke oldu” diye konuştu.
‘CDS 2003’ten bu yana en yüksek seviyede’
2021 Eylül başında Türkiye’nin 5 yıllık kredi takas riskini gösteren CDS’in 366 puan ve GOÜ ortalamasının 150 puan olduğunu vurgulayan Öztürk, “14 Temmuz 2022’de ise CDS 888 puana yükselmiş durumda. Bu risk primi 2003 yılından beri en yüksek CDS risk primi. GÖÜ CDS ortalaması ise 381. Görüldüğü üzere; yeni ekonomik programa geçilmesi ve TCMB faiz indirimleri Türkiye’nin risk primini Eylül 2021’de 366 puandan 888 puana yükseltti” dedi.
‘Eurobond faizleri gelişmekte olan ülkeler ortasında zirvede’
Finans teorisi gereği, riskler arttığı takdirde getirilerin de artmak zorunda olduğunu hatırlatan Hakkı Öztürk, “Dolayısıyla Türkiye’nin dolar cinsi Eurobond’larının (EB) faizleri de son yıllardaki en yüksek düzeylere yükseldi” dedi. Öztürk, faiz oranlarındaki artışı şu sözlerle tabir etti:
“Türkiye 2022 Şubat vadeli EB faizi 2021 Eylül başında yüzde 4.4 iken, 14 Temmuz 2022 tarihinde yüzde 11.8’e yükseldi. 5 yıllık dolar cinsi EB faizi de %11.6’dan süreç görüyor. Yeni iktisat modeline geçilmeden evvel Eylül 2021’de ise bu tahvilin getirisi %4.9 idi. Tıpkı halde 10 yıllık EB faizi %11.6 ile son 13 yılın en yüksek düzeyinde. Münasebetiyle yeni iktisat modeli ile TCMB faiz indirimleri Türkiye’nin yurt dışı borçlanmasındaki ödediği dolar cinsinden faizleri kabaca %4.5-%5’ten (Eylül 2021) şu an %11.5-%11.8’e yükselterek son yılların en yüksek düzeyine çıkarmıştır. Gelişmekte olan ülkeler yurt dışından dolar cinsi borçlanırken kabaca katlandıkları maliyet, ABD dolar faizi (aynı vadedeki ABD hazine tahvil faizi) + risk primidir. Son aylarda, Fed’in sıkılaşması ile ABD devlet tahvil faizleri üst gitmiştir. Bundan ötürü tüm gelişmekte olan ülkelerin dolar cinsi borçlanma maliyeti yükselmiştir. Lakin Türkiye’nin risk primi de son 19 yılın en yüksek risk primi olduğundan ve öteki GOÜ’lere nazaran çok yüksek düzeyde olduğundan; Türkiye’nin dolar borçlanma maliyeti öteki GOÜ’lere nazaran çok yüksektir. Örneğin Brezilya 5 yıl EB faizi %5.18 iken, Türkiye’nin 5 yıl EB faizi %11.6’dır.”
