İngiliz Financial Times gazetesinin “konu hakkında bilgi sahibi 6 yetkiliye” dayandırdığı haberine nazaran, ABD Temsilciler Meclisi Lideri Nancy Pelosi, nisan ayında iptal ettiği ziyareti, ağustosta yapacağı Pasifik çeşidi kapsamında gerçekleştirmeyi planlıyor. Ziyaretin gerçekleşmesi halinde Pelosi, 25 yıl ortadan sonra Ada’yı ziyaret eden birinci ABD Temsilciler Meclisi Lideri olacak. Daha evvel, 1997’de Newt Gingrich bu misyonu yürütürken Tayvan’ı ziyaret etmişti.
Çin: Güçlü ve kararlı önlemler alacağız
ABD ile Çin diplomatik ilgilerinde tansiyonların yaşandığı bir periyoda denk gelen tez, Çin tarafının yansısına sebep oldu. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Cao Licien, Beijing’de düzenlediği günlük basın toplantısında sorulan soru üzerine, Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaretinin, “tek Çin prensibini ve Çin’in egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ihlal edeceğini”, “Çin-ABD bağlarının siyasi temellerine ziyan vereceği” değerlendirmesinde bulundu. Çin’in ABD ile Tayvan ortasındaki her türlü temasa karşı olduğunu söz eden Sözcü Cao, ABD Kongresi’nin ABD idaresinin ayrılmaz bir kesimi olduğunu, tek Çin siyasetine bağlı olması gerektiğini vurguladı.
Cao, Washington idareye tek Çin unsuruna ve iki ülke ortasındaki diplomatik münasebetlerin temelini oluşturan Üç Ortak Bildiri’nin kararlarına bağlı kalma davetinde bulunarak, “ABD, (Pelosi’nin ziyareti ilgili) halinde ısrar ederse Çin, egemenliğini ve toprak bütünlüğünü korumak için güçlü ve kararlı önlemler alacaktır” dedi.
İptal edilen ziyaret
82 yaşındaki Pelosi’nin nisan ayında Tayvan’a yapmayı planladığı ziyaret Covid-19’a yakalandığı gerekçesiyle iptal edilmişti. Çin Dışişleri Bakanı Vang Yi, o günlerde Pelosi’nin Tayvan’ı ziyaretinin “tek Çin” prensibinin tanımladığı “kırmızı çizginin aşılması” manasına geleceği ikazında bulunmuştu. Öte yandan Beyaz Saray’ın da Pelosi’nin muhtemel ziyaretiyle ilgili tasalarını lisana getirdiği argüman ediliyor. Biden idaresinden birtakım isimlerin nisanda planlanan ziyaretin, Ukrayna Savaşı’nın yeni başlaması nedeniyle, bir takviye tabiri olarak yasal görülebileceği, lakin mevcut durumda zamanlama prestijiyle hassas bir periyoda denk geldiği görüşünü lisana getirdiği aktarılıyor.
Biden ve Şi görüşebilir
ABD Lideri Joe Biden ile Çin Devlet Lideri’nin gelecek haftalarda çevrimiçi görüşme yapması planlanıyor.
Çin Halk Kurutuluş Ordusu’nun 100. kuruluş yıl dönümünün kutlanacağı 1 Ağustos ile birebir ayında gerçekleşecek muhtemel ziyaret, Beijing’in Ada etrafında askeri hareketlerini ağırlaştırmasına yol açabilir. Ayrıyeten Çin’i yöneten Komünist Parti’nin güz aylarında düzenleyeceği 20. Parti Kongresi’nde ülkenin gelecekteki idare takımlarını şekillendirecek kararlar alınacak. Bu Çin tarafındaki reaksiyonları artırabilecek bir etken olarak görülüyor.
Çin-Tayvan anlaşmazlığı
Çin’de İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde çıkan iç savaşta Mao Zedong liderliğindeki Çin Komünist Partisinin (ÇKP) 1949’da iktidarı ele geçirmesi ve Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşunu ilan etmesi üzerine Çan Kayşek liderliğindeki Çin Milliyetçi Partisi (Kuomintag) üyeleri, Tayvan’a yerleşip 1912’de kurulan “Çin Cumhuriyeti” iktidarının Ada’da devam ettiğini ileri sürerek bağımsızlık ilan etmişti.
Bu teşebbüs, Çin tarafından kabul edilmese de Tayvan temsilcileri, 1971’e kadar Birleşmiş Milletler (BM) Genel Konseyinde Çin’i temsil etmişti. 1950’ler ve 1960’larda çok sayıda ülkenin diplomatik ilgi tercihini Çin Cumhuriyeti’nden Çin Halk Cumhuriyeti’ne çevirmesinin akabinde 1971’de BM Genel Konseyinde yapılan oylamada, Beijing hükümetinin Çin’in tek legal temsilcisi kabul edilmesiyle Tayvan’ın milletlerarası örgütlerdeki pozisyonu bilinmeyen hale gelmişti.
Beijing idaresi, “Tek Çin” prensibini benimseyerek Tayvan’ın kendi topraklarının modülü olduğunu savunuyor. Çin, boğaz ve etrafındaki askeri varlığının yanı sıra Tayvan’ın dünya ülkeleriyle müstakil diplomatik alakalar kurmasına, BM’de ve öbür milletlerarası kuruluşlarda temsil edilmesine karşı çıkıyor.
