Hazine ve Maliye Bakanlığı dün akşam bir dizi tedbir açıklayacağını duyurduğunda pek çok kişi 20 Aralık’taki üzere şapkadan yeniden tavşan çıkarılacağı beklentisi içine girmişti. Fakat bu defa şapkadan tavşan değil, dolar 17.20’ye vurunca çabucak yazıldığı anlaşılan tedbirler çıktı. Şapkadan tavşan çıkacak beklentisiyle 17 liranın altına gerileyen dolar da çıktığı yere, 17.20 liraya geri döndü.
Piyasanın beklediği “tavşan”, 20 Aralık’ta doları 18.4 TL’den 11 TL’ye düşüren kur muhafazalı mevduat ayarında tedbirlerdi. Tahminen harika bono… Tahminen enflasyona endeksli bir tahvil… Çıka çıka tüketici kredilerin sonlandıran birkaç tedbirle “helal harika bono” olarak isimlendirilebilecek gelire endeksli senetler çıktı.
Gelire endeksli senetlerin İslami bankacılığa uygun olup olmadığı konusunda geçmişte büyük tartışmalar yaşanmıştı. Buna geleceğim lakin evvel beklenen etkiyi neden doğurmadığına bakalım.
Çünkü bu eserle ilgili en kolay soruların karşılıkları ortada yok. Neyin geliri? Ne kadar minimum gelir garantisi? Neye endeksli? Bilmiyoruz. Münasebetiyle vatandaşların bu eseri neden alması gerektiği bilinmiyor.
Tartışmalı kısma gelince… Gelire endeksli senetleri daha evvel duymamış olabilirsiniz. Olağan, zira çok sık kullanılan bir eser değil.
Gelire endeksli senetler 2009 yılında, getirileri TPAO, Devlet Materyal Ofisi, Devlet Hava Meydanları İşletmeleri ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden bütçeye aktarılan hasılat hisselerine endeksli tahviller olarak gündeme gelmişti. Getirisi faiz değil devlet kuruluşlarının gelirlerinden hisse olduğu için birinci bakışta İslami bankacılık eserleri üzere görünüyorlardı. Hakikaten faizsiz finans alanında faaliyet gösteren iştirak bankalarına satılmışlardı.
Fakat bir müddet sonra bu tahvillerin faizsiz olup olmadığı tartışması başladı. Ve başlangıçta bu eserlere itiraz etmediği belirtilen ilahiyatçı Prof. Dr. Hayrettin Karaman apansızın devlet tahvilinden farksız olduklarını, yani faiz içerdiğini savunan bir yazı yazdı.
Fetva niteliğindeki bu yazı üzerinde o periyodun parasıyla kasalarında 1 milyar liralık gelire endeksli senet olan iştirak bankaları, Hazine’nin kapısını çaldılar. Kasalarında bulunan gelire endeksli senetlerin ‘dini açıdan daha uygun’ eserlerle takas edilmesini istediler. “Gelire endeksli senetleri alın, karşılığında bize kira sertifikası (sukuk) verin’ dediler.
Sonuç: İstedikleri oldu, portföylerindeki gelire endeksli senetler İslami bankacılık eseri sukuk’la değiştirildi.
Aslında en başından itibaren Hazine’nin iştirak bankalarına satmak istediği gelire endeksli senetlerin faizsiz olup olmadığı tartışmalıydı. Gerçekten iştirak bankaları ortasından İslami bankacılık kurallarını yerine getirmediği gerekçesiyle bu tahvillere itiraz eden, almayanlar olmuştu. Onların gördüğünü ilahiyatçı Hayrettin Karaman nasıl görememiş, gelire endeksli senetlere neden başlangıçta ses çıkarmamıştı? Bilinmiyor.
Ama bir şey net: Bu eserlerin faizsiz olduğu tezi tartışmalı.
Anlaşılan o ki, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Nurettin Nebati’nin daha evvel çıkarılacağını duyurduğu enflasyon muhafazalı tahvile onay vermeyince yerine gelire endeksli senetler bulundu. Fakat bu eserler de özünde enflasyona endeksli tahvilden farksız. Ama getirisi bilinmediğinden faiz oranı açıkça yazan tahvilin cazibesine de sahip değil.
Ekonomi idaresi ne yardan ne serden geçeyim derken ikisinden de olmak üzere
