Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, dün yaptığı “Asgari fiyattan memur ve emekli maaşına kadar tüm kesitlerin gelirlerini yılbaşında önemli halde yükselterek enflasyonun yol açtığı refah kaybını etap aşama gidermekte kararlıyız” açıklamasıyla yüzde 80’in üzerine tırmanan enflasyonun pençesinde kıvranan milyonlarca vatandaşın yüreğine su serpti. Zira işgücü ödemelerinin gayri safi yurtiçi hasıladan (GSYH) aldığı hisse bu yılın birinci yarısında yüzde 24.8’e gerileyerek, neredeyse 12 Eylül 1980 darbesi devrine yaklaştı. Türkiye’de gelir dağılımının 40 yıllık seyahatini tahlil eden iktisatçı Doç. Dr. Orhan Karaca, 1980’de yüzde 27.1 olan oranın 1986’da yüzde 19.4’e kadar indiğini belirterek, “Bu devrin birinci 3 yılı 12 Eylül 1980 darbesiyle başlayan askeri idare devriydi. Toplumsal muhalefetin bastırıldığı, grevlerin yasaklandığı bu periyotta iktisatta ise ihracata dayalı bir büyüme stratejisi benimsenmişti. 1994 ve 1995’te emek gelirinin GSYH içindeki hissesi süratle düşerek yüzde 22.2’ye indi. Bu da, iktisadın yüzde 5.5 küçüldüğü ve enflasyonun bir sefer daha üç haneye tırmandığı 1994 krizinin ürünüydü” dedi.
‘Maaşlara enflasyon+büyüme kadar artırım yapılmalı’
Yıllardır fiyatlara enflasyon kadar artırım yapılmasını olağan görmeye başladığımıza dikkat çeken Karaca, “Hatta özel bölümde fiyat artırımları çoğunlukla enflasyonun altında kaldığı için enflasyon kadar artırım olunca şükrediyoruz. Ancak fiyatlara enflasyon kadar artırım yapılınca ekonomik büyümeden gelen kar büsbütün sermayeye gidiyor. Bu da emek gelirinin GSYH içindeki hissesinin düşmesine neden oluyor. Bu hissenin sabit kalması için bile fiyatlara nominal GSYH’deki artış kadar artırım yapılması gerekir. Bu enflasyon + büyüme kadar artırım demektir. Personel sendikalarının artık bundan daha düşük bir artırımı kabul etmemesi gerekir” diye konuştu.
‘Emek gelirinin hissesi 2016’dan sonra süratle düştü’
2007’den 2016’ya kadar emek gelirinin GSYH içindeki hissesinin 2016’da yüzde 32 ile son 40 yıldaki en yüksek düzeyine çıktığını vurgulayan Karaca, şunları söyledi:
“Bu devirde iktisatta rölâtif bir istikrar vardı. Enflasyon genelde tek hanedeydi. Biraz dalgalı olmakla birlikte yıllık ortalama ekonomik büyüme ise yüzde 5 dolayındaydı. AKP’nin iktidarını sağlama alma gayretinin sonucu olarak da taban fiyata genelde enflasyonun üzerinde artırımlar yapıldı. Taban fiyatın giderek ‘genel’ fiyat haline dönüşmesiyle bu artırımların emek gelirinin GSYH içindeki hissesine tesiri de vakitle arttı. Bilhassa 2016 başında yapılan yüzde 33.5’lik artırım bu hususta çok tesirli oldu. Emek gelirinin GSYH içindeki hissesi 2016 yılında tepeyi gördükten sonra tekrar düşüşe geçti. Bu düşüş bilhassa son 3 yılda çok hızlanmış durumda. 2021’de yüzde 26.9’a inen bu oran bu yılın birinci yarısında biraz daha düşüp yüzde 24.8’e kadar geriledi. Bu devrin temel niteliği 2017’deki referandumla cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilmesi ve böylelikle iktidarın çok güçlenmesi oldu. Bu güç iktidara ekonomiyi istediği üzere yönetme imkanını verdi. Bu uğurda Merkez Bankası Başkanı’nı üç sefer değiştirmekten bile çekinilmedi. Lakin bu devirde uygulanan politikaların sonuçları pek de iyi olmadı. 2018’de daha cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçilir geçilmez iktisatta bir kriz yaşandı. Üstelik bu devirde iktidarın bahtı da pek yaver gitmedi. Tam konut imali krizin üstesinden gelinirmiş üzere görünürken dünyada koronavirüs krizi patladı. Bu kriz de atlatılmış üzere görünürken ve iktisatta yeni bir model denemesine girişilmişken Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle dünyada işler bir sefer daha karıştı. Bütün bunların sonucu enflasyonun patlaması oldu. 2016’da yüzde 7.8 olan yıllık ortalama enflasyon 2021’de yüzde 19.6’ya ulaştı, bu yıl ise yüzde 70’i aşacak üzere görünüyor. Enflasyondaki bu patlamaya net minimum fiyata ocak ayında yapılan yüzde 50.5’lik artırım bile dayanamadı. Muhtemelen temmuz ayında yapılan yüzde 29.3’lük ek artırım da dayanamayacak. Bu devirde vakit zaman gerçekleşen ucuz krediye dayalı büyüme de işçi kısma değil sermayeye yaradı. İşte son periyotta gelir dağılımının emek aleyhine bozulmasının temel nedenleri bunlar üzere görünüyor.”
‘Artık emekten yana siyasetlere gereksinim var’
Türkiye’de güçlü iktidarların bilerek yahut bilmeyerek, gelir dağılımının işçiler aleyhine bozulmasına neden olan siyasetler izlediklerine dikkat çeken Karaca, “Gelir dağılımında kalıcı bir düzgünleşme yaşanması için hem siyasi istikrarın sağlandığı hem de emek lehine siyasetlerin izleneceği bir periyoda muhtaçlık var. Bu periyodun bizatihi çıkıp geleceği ise yok. Bunun için toplumun çoğunluğunun nihayetinde işçi olduğunun farkına varması ve diğer çeşit bölünmüşlükleri bir tarafa bırakıp güçlerini birleştirerek güçlü iktidarlara da emekten yana siyasetler izlemeleri için bastırması gerekiyor” dedi.
Analizin tamamını okumak için:
http://https://drorhankaraca.blogspot.com/2022/09/turkiyede-gelir-daglmnn-40-yl.html?spref=tw
